Ο Μητροπολίτης Καστορίας σε Αχρίδα και Κορυτσά
Τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας Καλλινίκου
Πρόσφατα πραγματοποίησα, μαζί μέ ἄλλους ἐκδρομεῖς ἀπό τήν Μητρόπολή μας, δύο ταξίδια-περιηγήσεις στήν Ἀχρίδα καί στήν Κορυτσά, προκειμένου νά γνωρίσουμε τίς πολιτεῖες αὐτές καί τά ἐκκλησιαστικά μνημεῖα τους. Κάποιες ἐντυπώσεις καί σκέψεις ἀπό τίς περιηγήσεις αὐτές παραθέτω στήν συνέχεια.
Στήν Ἀχρίδα
Ἡ πρώτη περιήγηση ἔγινε στήν Ἀχρίδα τήν Τρίτη 28η Μαΐου, μέ Ἱερεῖς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας.
Εἰσήλθαμε στήν γειτονική χώρα ἀπό τό συνοριακό φυλάκιο τῆς Νίκης. Περάσαμε ἀπό τά περίχωρα τοῦ Μοναστηριοῦ, διήλθαμε τήν κοιλάδα βόρεια τοῦ Ὄρους Βαρνοῦς, τό ὀροπέδιο βορείως τῆς Μεγάλης Πρέσπας, τήν πόλη Ρέσεν, καί πάνω ἀπό ὁμαλά καί καταπράσινα ὄρη φθάσαμε στήν ὄμορφη Ἀχρίδα.
Κατά τήν διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ ἡ κ. Σόνια Εὐθυμιάδου Παπασταύρου ἔκανε μιά μικρή παρουσίαση τῆς ἐπαρχίας Πελαγονίας, ἀπό τίς γνώσεις της καί τίς προσωπικές ἐμπειρίες της.
Ἡ Ἀχρίδα, μιά πόλη περίπου 50.000 κατοίκων, εἶναι μιά πολυσύχναστη τουριστική πόλη. Καί ἡ πόλη καί ἡ λίμνη ἔχουν χαρακτηρισθεῖ ὡς Πολιτιστικό καί Φυσικό Μνημεῖο Παγκόσμιας Κληρονομιᾶς ἀπό τήν UNESCO. Ἡ ἀρχαία ὀνομασία τῆς πόλης ἦταν Λύχνιδος καί Λυχνίς, ὄνομα πού συνδέεται μέ τό φῶς.
Ἐπισκεφθήκαμε τόν Ναό τῆς Παναγίας τῆς Περιβλέπτου, τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ὅπου βρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου Κλήμηντος, καί τόν Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας, ὅπου ξεναγηθήκαμε ἀπό τόν π. Ἀλέξανδρο, ἀλλά καί ἀπό τόν ἀρχαιολόγο κ. Ἰωάννη Σίσιου, ὁ ὁποῖος μᾶς συνόδευσε στό ταξίδι μας.
Στόν Ναό τῆς Παναγίας τῆς Περιβλέπτου θαυμάσαμε τίς ἁγιογραφίες τοῦ «Πανσέληνου», ἤτοι τῶν Μιχαήλ Ἀστραπᾶ καί τοῦ συνεργάτη του Εὐτυχίου, ὅπως τείνει νά δέχεται ἡ ἔρευνα, οἱ ὁποῖοι ἁγιογράφησαν καί τόν Ναό τοῦ Πρωτάτου στό Ἅγιον Ὄρος καί ἄλλες ὀνομαστές Ἐκκλησίες, στά τέλη τοῦ 13ου μέ ἀρχές 14ου αἰῶνος. Ἰδιαίτερη ἐντύπωση μᾶς ἔκανε τό γεγονός ὅτι οἱ ἁγιογραφίες σώζονται σέ ἄριστη κατάσταση, μέ εὐκρίνεια καί χρωματισμούς ὡσάν νά εἶναι πρόσφατες.
Στό Ναό τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος προσκυνήσαμε τόν τάφο τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος Ἀχρίδος, ἑνός ἀπό τούς ἐπιφανεῖς μαθητές τῶν Ἁγίων Φωτιστῶν τῶν Σλαύων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, ὁ ὁποῖος ἅγιος Κλήμης ἵδρυσε καί τήν Σχολή τῆς Ἀχρίδος.
Ὁ ἅγιος Κλήμης ἀνήγειρε μεγαλόπρεπο Ναό στά ἐρείπια ἀρχαίας πεντάκλιτης Βασιλικῆς καί ἀνοικοδόμησε κτίρια γιά τήν λειτουργία τῆς Σχολῆς του, πού εἶχε ὡς ἀντικείμενο τήν μετάφραση καί ἀντιγραφή βιβλίων στήν σλαυική γλώσσα, πού εἶχαν προσφέρει στόν λαό τῶν Σλαύων οἱ δύο ἅγιοι Ἱεραπόστολοι Κύριλλος καί Μεθόδιος.
Ὅλος ὁ ἀρχαιολογικός χῶρος τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος καί τοῦ τάφου τοῦ ἁγίου Κλήμεντος, ἀνασκάπτεται καί ἀναδεικνύεται, περιβάλλεται δέ ἀπό νέα οἰκοδομήματα, ὡς ἕνα νέο μεγάλο μοναστηριακό συγκρότημα γιά χρήση ἀπό τήν Ἀρχιεπισκοπή.
Ὁ Ναός τῆς Ἁγίας Σοφίας εἶναι κατασκευαστικό καί καλλιτεχνικό ἔργο τοῦ 11ου αἰώνα, στό ὁποῖο ἔβαλε τήν σφραγίδα του ὁ ἀρχιεπίσκοπος Λέων. Γνωρίζουμε ὅτι καταγόταν ἀπό τήν Παφλαγονία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί ὅτι χρημάτισε χαρτοφύλακας στήν Ἁγία Σοφία τῆς Κωνσταντινούπολης, ἀπ’ ὅπου τό 1037 ὁ αὐτοκράτορας Μιχαήλ Δ΄ τόν τοποθέτησε πρῶτο ἀπό τούς Ἕλληνες ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδας, ὅπως μᾶς ἐξήγησε ὁ ἀρχαιολόγος κ. Ἰωάννης Σίσιου.
Θαυμάσαμε τόν ἴδιο τόν Ναό, ἀλλά καί τόν εἰκονογραφικό κύκλο, τόν ὁποῖον δημιούργησε ὁ ἀρχιεπίσκοπος Λέων, ὁ ὁποῖος ἀποτύπωσε σέ εἰκόνες τίς θεμελιώδεις θέσεις του ἀπέναντι στήν ἐκκλησία τῆς παλαιᾶς Ρώμης ἀνάμεσα στό 1052 καί 1054. Γι’ αὐτό θεωροῦμε, ὅπως πάλι ἐξήγησε ὁ κ. Σίσιου, ὅτι σωστά ἔχει εἰπωθεῖ πῶς τό εἰκονογραφικό πρόγραμμα τῆς Ἁγίας Σοφίας Ἀχρίδος εἶναι μιά πραγματεία τοῦ ἀρχιεπισκόπου Λέοντος γύρω ἀπό τήν ὀρθόδοξη ἀντίληψη γιά τήν Θεία Εὐχαριστία.
Στήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Ναούμ
Μετά τήν Ἀχρίδα, σέ μισή ὥρα ἀπόσταση νοτίως, ἐπισκεφθήκαμε τήν Ἱερά Μονή τοῦ Ὁσίου Ναούμ, ἑνός ἄλλου Μαθητῆ τῶν Ἱεραποστόλων ἁγίων ἀδελφῶν Κυρίλλου καί Μεθοδίου.
Ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ὁσίου Ναούμ, στά νότια παράλια τῆς λίμνης τῆς Ἀχρίδας, λίγο πρίν τά σύνορα μέ τήν Ἀλβανία, βρίσκεται σέ ἕνα ὄμορφο φυσικό τοπίο, σέ ἕναν τόπο ἀναψυχῆς, μέ τά κρύα νερά τοῦ ποταμιοῦ πού ἐκβάλλει ὑπογείως τά νερά τῆς λίμνης Μεγάλης Πρέσπας στήν λίμνη Ἀχρίδας.
Ἡ Μονή ἀποτελεῖ μεγάλο προσκύνημα γιά τούς Σλαύους, οἱ ὁποῖοι εὐλαβοῦνται πολύ τόν ἅγιο Ναούμ.
Σέ ἐρώτημά μου, γιατί ὁ ἅγιος Ναούμ εἶναι ἰδιαίτερα λαοφιλής, σέ σχέση μέ τούς ἄλλους μαθητές τῶν ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, ἔλαβα τήν ἀπάντηση ἀπό τόν Ἱερέα πού μᾶς ξενάγησε, ὅτι στό Μοναστήρι του λειτουργοῦσε καί νοσοκομεῖο, στό ὁποῖο εὕρισκαν παρηγοριά καί θεραπεία πολλοί ἀσθενεῖς.
Οἱ ἅγιοι Κύριλλος, Μεθόδιος καί οἱ Μαθητές τους στήν περιήγησή μας
Κατά τήν ξενάγησή μας στήν Ἀχρίδα, σημαντικό σημεῖο κατανόησης τῆς σημασίας ὅσων βλέπαμε, ἦταν τό ἔργο τῶν δύο ἁγίων αὐταδέλφων, ἰσαποστόλων καί Φωτιστῶν τῶν Σλαύων, Κυρίλλου καί Μεθοδίου, οἱ ὁποῖοι ἄλλαξαν τόν ροῦ τῆς ἱστορίας στήν Ἀνατολική Εὐρώπη.
Ὁ Κύριλλος καί ὁ Μεθόδιος ἦταν γόνοι ἐπιφανοῦς οἰκογένειας τῆς Θεσσαλονίκης· μέτοχοι τῆς ἑλληνικῆς καί χριστιανικῆς παιδείας πού κυριαρχοῦσε στήν Χριστιανική Αὐτοκρατορία τῆς Κωνσταντινούπολης· μαθητές μεγάλων διδασκάλων, ὅπως τοῦ Λέοντος τοῦ Μαθηματικοῦ ἤ Φιλοσόφου καί τοῦ Μεγάλου Φωτίου· ἐμπνευσμένοι ἀπό τό γνήσιο ἡσυχαστικό πνεῦμα, πού χαρακτήριζε καί χαρακτηρίζει τόν ὀρθόδοξο μοναχισμό πού ἀνθοῦσε στήν αὐτοκρατορία, καί ἦταν αὐτός ὁ μοναχισμός πού ἀργότερα καί λίγο πρίν τήν Τουρκοκρατία διαφυλάχθηκε ἀσινής ἀπό τόν δυτικό σχολαστικισμό μέ τήν διδασκαλία καί τούς ἀγῶνες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Θεσσαλονίκης τοῦ Παλαμᾶ· ἰδιοφυεῖς ἐπιστήμονες καί ἐρευνητές.
Οἱ δύο αὐτοί ἀδελφοί διετέλεσαν λόγῳ τῶν χαρισμάτων τους καί ἀπεσταλμένοι τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς τῆς Κωνσταντινούπολης, μέ τήν ὁποία ἡ Αὐτοκρατορία διατηροῦσε τά σύνορά της καί τήν εἰρήνη μέ ἕνα πλέγμα πολιτιστικῶν καί πολιτικῶν συμμαχιῶν καί συμφωνιῶν, βασιζόμενη στό τεράστιο μέγεθος τοῦ πολιτισμοῦ της.
Τά δύο ἀδέλφια, ἀφοῦ πρῶτα εἶχαν πραγματοποιήσει ἐπιτυχῶς ἄλλες ἀποστολές πού τούς εἶχε ἀναθέσει ἡ Κωνσταντινούπολη, ὅπως στό Χαλιφᾶτο τῶν Ἀράβων καί στήν χώρα τῶν Χαζάρων, στά βόρεια τοῦ Εὔξεινου Πόντου, τελικά κλήθηκαν νά πραγματοποιήσουν μιά πολύ δύσκολη ἀποστολή καί ἱεραποστολή.
Ὁ αὐτοκράτορας τῆς Κωνσταντινούπολης Μιχαήλ Γ´, ἔλαβε ἐπιστολή ἀπό τόν Ραστισλάβ, ἡγεμόνα τῆς Μεγάλης Μοραβίας (περίπου στήν περιοχή τῆς σημερινῆς Τσεχίας καί Σλοβακίας), τῆς πρώτης ὀργανωμένης Σλαυϊκῆς ἡγεμονίας, ὁ ὁποῖος τοῦ ζητοῦσε ἀνθρώπους σοφούς νά διδάξουν στόν λαό του τήν χριστιανική πίστη, ὅπως τήν πρέσβευε ἡ Κωνσταντινούπολη, καί νά δώσουν σέ αὐτούς γράμματα.
Ὁ αὐτοκράτορας Μιχαήλ Γ´ καί ὁ Μέγας Φώτιος, ἐπέλεξαν τόν Κωνσταντίνο (Κύριλλο) καί τόν ἀδελφό του καί τούς ἀνέθεσαν τήν ἀποστολή νά δημιουργήσουν ἀλφάβητο γιά τούς Σλαύους, γιά νά λατρεύουν τόν Θεό στήν γλώσσα τους.
Οἱ δύο ἀδελφοί κατασκεύασαν τήν γλαγολιτική γραφή, τό πρῶτο σλαυϊκό ἀλφάβητο, μέ τό ὁποῖο ὄχι ἁπλῶς ἔδωσαν γραφή στούς Σλαύους, ἀλλά μετακένωσαν τόν πολιτισμό τῆς χριστιανικῆς Αὐτοκρατορίας καί τόν πλοῦτο λέξεων καί κυρίως ἐννοιῶν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας στόν λαό αὐτό.
Ὁ Κωνσταντῖνος (Κύριλλος) καί ὁ Μεθόδιος, λαμβάνοντας μαζί τους καί τό λείψανο τοῦ ἁγίου Κλήμη Ρώμης, τό ὁποῖο εἶχαν ἀνακαλύψει στήν Χερσώνα, ἐπετέλεσαν τήν ἀποστολή τους κατά τόν καλύτερο τρόπο. Δίδαξαν ἑκατοντάδες μαθητές στήν αὐλή τοῦ Ραστισλάβου, ἔγιναν ἀποδεκτοί ἀπό τόν Πάπα τῆς Ρώμης Ἀνδριανό Β´ καί ἀπό τόν λαό. Ἀλλά ἀντιμετώπισαν τήν ἀντίδραση τῶν Φράγκων πού ὑποστήριζαν τό δόγμα τῆς «τριγλωσσίας», ὅτι δηλαδή τρεῖς ἦταν οἱ γλῶσσες μέ τίς ὁποῖες μποροῦν οἱ ἄνθρωποι νά λατρεύουν τόν Θεό, ἤτοι λατινικά, ἑβραϊκά καί ἑλληνικά, καί ὄχι σλαυϊκά, καί τελικά διώχθηκαν ἀπό τόν γερμανικό Κλῆρο, πού ἔστρεψε τούς διαδόχους τοῦ Πάπα Ἀνδριανοῦ ἐναντίον τους. Μάλιστα, μετά τόν θάνατο τῶν Σλαύων ἡγετῶν πού προστάτευαν τούς δύο Ἱσαποστόλους καί τούς μαθητές τους, οἱ Φράγκοι τούς κατεδίωξαν, ἄλλους φυλάκισαν καί ἄλλους θανάτωσαν.
Πολλοί Μαθητές τῶν ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου βρῆκαν τότε καταφύγιο στήν Πρεσλάβα, στήν αὐλή τοῦ βασιλιά τῶν Βουλγάρων Βόρη Α´, πού κατά τό βάπτισμά του ἀπό τόν Μέγα Φώτιο ἔλαβε τό ὄνομα Μιχαήλ. Οἱ Βούλγαροι εἶναι λαός τουρανικῆς καταγωγῆς, πού κατέκτησαν τούς Σλαύους τῆς περιοχῆς πού ἐγκαταστάθηκαν, ἀλλά ἐξισλαυΐστηκαν, δηλαδή πῆραν τήν γλώσσα τους.
Ἕνας ἀπό τούς μαθητές τῶν Κυρίλλου καί Μεθοδίου, ὁ Κωνσταντῖνος ἔμεινε στήν Πρεσλάβα, ὅπου μετέτρεψε τό γλαγολιτικό ἀλφάβητο στό Κυριλλικό, δηλαδή τούς χαρακτῆρες πού εἶχε δημιουργήσει ὁ Κύριλλος τούς ἀντικατέστησε μέ τά γράμματα τῆς ἑλληνικῆς ἀλφαβήτου, μέ κάποιες διαφορές, καί ὀνόμασε τό νέο ἀλφάβητο Κυριλλικό, πρός τιμήν τοῦ διδασκάλου του ἁγίου Κυρίλλου. Καί αὐτό ἦταν καθόλα δίκαιο, γιατί ὅπως προαναφέρθηκε ἡ κατασκευή καί προσφορά τοῦ σλαυϊκοῦ ἀλφάβητου καί τῆς σλαυϊκῆς γραπτῆς γλώσσας δέν περιοριζόταν στήν ἀνακάλυψη γραμμάτων, ἀλλά ἐπεκτεινόταν κυρίως στήν μετακένωση ὑψηλῶν καί λεπτῶν ἐννοιῶν καί τελικά ἑνός ὁλόκληρου πολιτισμοῦ.
Οἱ ἄλλοι Μαθητές τῶν ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, Κλήμης, Σάββας, Ἀγγελάριος, Ναούμ ἐγκαταστάθηκαν στήν Ἀχρίδα, ὅπου ἵδρυσαν μιά ὁλόκληρη μεταφραστική Σχολή, πού μετέφραζε τά κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν καί τῶν Ἑλλήνων Πατέρων στήν νέα γλώσσα.
(Γιά περισσότερα στοιχεῖα γιά τά θέματα αὐτά μπορεῖ ὁ ἐνδιαφερόμενος νά ἀνατρέξει στό βιβλίο τοῦ Ἀντωνίου-Αἰμιλίου Ταχιάου «Κύριλλος καί Μεθόδιος»).
Παραλειπόμενα τοῦ ταξιδιοῦ
-Ἡ Ἀχρίδα ἔχει ἀναδείξει τά ἐκκλησιαστικά της μνημεῖα, τά ὁποῖα εἶναι ἐπισκέψιμα. Ἄλλωστε, ὅλη ἡ πόλη ἔχει ἀναδειχθεῖ μνημεῖο πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς τῆς UNESCO.
-Περπατήσαμε ἀρκετά μέσα στήν πόλη, ἀφοῦ τά λεωφορεῖα, βεβαίως, δέν πηγαίνουν «στήν πόρτα» τῶν μνημείων. Οἱ ἐπισκέπτες προσκυνητές βαδίζουν γιά νά τά ἐπισκεφθοῦν, ἀλλά γνωρίζουν ποῦ θά κατευθυνθοῦν καί τί θά βροῦν. Ἡ δέ διαδρομή εἶναι εὐχάριστη, γιατί τά μνημεῖα εἶναι ἑνοποιημένα, μέ διαδρομές καί πλακόστρωτους δρόμους.
- Ἀνάμεσα στά ἐνδιαφέροντα τῆς πόλης, εἶναι τά τεράστια ἀγάλματα τῶν Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, Κλήμη Ἀχρίδος καί Ναούμ.
- Οἱ κάτοικοι εἶναι εὐγενικοί καί πρόθυμοι νά ἀπαντήσουν στίς ἐρωτήσεις, καί στά ἑλληνικά, ἀφοῦ βρήκαμε Κληρικούς καί λαϊκούς πού ἔχουν σπουδάσει στήν Ἑλλάδα. Τιμοῦν τούς Ἱερεῖς, πράγμα πού διαπιστώσαμε, ἀφοῦ νέοι ἄνθρωποι σηκώνονταν ἀπό τά τραπέζια τους γιά νά λάβουν εὐλογία.
Στήν Κορυτσά-Μοσχόπολη-Βυθκούκι
Ταξιδέψαμε στήν Κορυτσά, Μοσχόπολη καί Βυθκούκι τῆς Ἀλβανίας τό Σαββατοκύριακο 1-2 Ἰουνίου μέ Ἐνορίτες τοῦ Λεχόβου, ὡς ἐπισφράγισμα τῶν ὁμιλιῶν πού πραγματοποιῶ ἐκεῖ κατά τήν διάρκεια τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους.
Πρῶτος σταθμός μας μετά τά σύνορα ἦταν ἡ Ἱερά Μητρόπολη Κορυτσᾶς, ὅπου συναντήσαμε τόν Σεβ. Μητροπολίτη κ. Ἰωάννη, ὁ ὁποῖος μᾶς καλωσόρισε καί μᾶς ἀπηύθυνε πνευματικό λόγο.
Στήν Κορυτσά, τό ἀπόγευμα τῆς πρώτης ἡμέρας, ἐπισκεφθήκαμε καί τό Μουσεῖο Εἰκόνων -ἡ ἐπίσημη ὀνομασία του εἶναι Μουσεῖο Μεσαιωνικῆς Τέχνης (!)- μέ τίς 6.500 βυζαντινές εἰκόνες, γεγονός πού τό καθιστᾶ ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα σέ ἐκθέματα παρόμοια Μουσεῖα στόν κόσμο. Οἱ εἰκόνες πού ἐκτίθενται εἶναι 400, ἔργα μεγάλων ἁγιογράφων, ὅπως τοῦ Ὀνουφρίου, τοῦ Ὀνουφρίου τοῦ Κυπρίου, τοῦ Νικολάου Ὀνουφρίου, τοῦ Κατελάνου, τῶν ἀδελφῶν Κωνσταντίνου καί Ἀθανασίου Ζωγράφων κ.ἄ., καί χρονολογοῦνται οἱ παλαιότερες ἀπό τόν 13ο αἰώνα καί ἐντεῦθεν.
Στήν Μοσχόπολη
Μετά τήν Κορυτσά, ἐπισκεφθήκαμε τήν Μοσχόπολη, ἡ ὁποία εἶναι κτισμένη σέ ὀροπέδιο σέ ὑψόμετρο 1115 μέτρων. Στό παρελθόν ὑπῆρξε σημαντικό ἀστικό, οἰκονομικό καί πολιτιστικό κέντρο, μέ τυπογραφεῖο, διδακτήρια καί ἀνεπτυγμένη τήν ἀργυροχοΐα, χαλκουργική καί σιδηρουργική. Ἐγκαταλείφθηκε τήν ἐποχή τῶν Ὀρλωφικῶν καί τήν ἐποχή τοῦ πολέμου τοῦ Ἀλῆ Πασά μέ τόν Πασά τοῦ Βερατίου. Σήμερα παραμένει μιά πολύ ὄμορφη καί γραφική μικρή κώμη, μέ πετρόκτιστες οἰκίες καί οἰκοδομήματα καί πέτρινα καλντερίμια, καί ἔχει μεγάλη τουριστική κίνηση.
Ἐδῶ ἐπισκεφθήκαμε τούς Ἱερούς Ναούς Ἁγίου Ἀθανασίου καί Ἁγίου Νικολάου, καί θαυμάσαμε τίς τοιχογραφίες τους, ἁγιογραφημένες στίς ἀρχές τοῦ 18ου αἰώνα, ἀπό τούς ὀνομαστούς ἁγιογράφους τῆς ἐποχῆς, ὅπως τόν Ἱερέα Δαβίδ καί τά ἀδέλφια Ἀθανάσιο καί Κωνσταντῖνο.
Στό Βυθκούκι
Τήν ἑπόμενη ἡμέρα, Κυριακή τῆς Σαμαρείτιδος, ἐπισκεφθήκαμε τό Βυθκούκι, μέ τό ὁποῖο τό Λέχοβο ἔχουν δεσμούς συγγένειας, ἀφοῦ ἀπό τό χωριό αὐτό κατάγονται πολλοί Λεχοβίτες, οἱ ὁποῖοι σέ κάποια ἱστορική στιγμή ἔφυγαν γιά νά προστατευτοῦν ἀπό τούς Ὀθωμανούς.
Ἐδῶ, λειτουργηθήκαμε στόν Ἱερό Ναό Ταξιαρχῶν. Ἕνας ἐπίσης ἱστορικός Ναός, ὁλόγραφος μέ ἁγιογραφίες τῆς ἰδίας ἐποχῆς.
Κάποιοι μπορέσαμε νά μεταβοῦμε μέ αὐτοκίνητο καί στήν ἱστορική Ἱερά Μονή Πέτρου καί Παύλου, μέ τόν πρῶτο Ναό τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων. Πρόκειται γιά ἕνα σημαντικό μνημεῖο, μέσα στήν ἐρημιά, πού γίνονται προσπάθειες ἀναστήλωσης, μέ τίς μνημειώδεις ἐπίσης ἁγιογραφίες.
Μετά τήν θεία Λειτουργία, τά παιδιά τοῦ χωριοῦ παρουσίασαν παραδοσιακούς χορούς καί τραγούδια, καί ἐμεῖς τά προσφέραμε μικρές εὐλογίες.
Στήν ἐκδρομή συμμετεῖχαν, μεταξύ τῶν ἄλλων, ὁ Δήμαρχος Ἀμυνταίου κ. Ἰωάννης Λιάσης καί ἡ Πρόεδρος τοῦ Λεχόβου κ. Ἰωάννα Τζουβάρα.
*
Τό ταξίδι στήν Ἀλβανία μέ τούς Ἐνορίτες τοῦ Λεχόβου, ἔγινε, ὅπως προαναφέρθηκε, ὡς ἐπιστέγασμα τῶν ὁμιλιῶν μου κατά τήν διάρκεια τοῦ ἔτους. Θέμα τῶν ὁμιλιῶν ἦταν ὁ ἅγιος Καλλίνικος Ἐδέσσης καί οἱ λόγοι του, σύμφωνα μέ τό βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου «Κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας». Γι᾽ αὐτό καί ὁ λόγος του μᾶς συντρόφευσε κατά τήν ἐκδρομή καί μέ τόν λόγο του περατώθηκε.
