Η ομιλία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην «Συνάντηση για την Προώθηση Κοινών Αξιών μεταξύ των πιστών των Θρησκειών» στη Σαουδική Αραβία

Αξιότιμοι θρησκευτικοί ηγέτες,

Κυρίες και κύριοι,

Είναι μεγάλη χαρά και μοναδικό προνόμιο να απευθυνθώ σε αυτή τη διακεκριμένη συγκέντρωση εδώ στο Φόρουμ για την Προώθηση Κοινών Αξιών μεταξύ των Οπαδών των Θρησκειών στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας κατόπιν ευγενικής πρόσκλησης του Σεΐχη Μουχάμαντ Αλ-Ίσα, Γενικού Γραμματέα του Μουσουλμανικού Παγκόσμιου Συνδέσμου.

Μιλάμε στο όνομα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο είναι αφιερωμένο στο διάλογο και την προσέγγιση, χτίζοντας γέφυρες μεταξύ διαφορετικών θρησκειών, πολιτισμών και λαών, μεταξύ ανθρωπότητας και φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και προάγοντας την ειρήνη και την αλληλεγγύη παγκοσμίως, για λόγους προστασίας ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει ξεκινήσει διαθρησκειακούς διαλόγους μεταξύ των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών και έχει καλλιεργήσει άλλα διαθρησκευτικά έργα. Συνεχίζουμε αυτές τις προσπάθειες με ειλικρίνεια και αυτοπεποίθηση.

Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε το παρελθόν, να αναλύσουμε το παρόν ή να φανταστούμε το μέλλον της ανθρωπότητας χωρίς να αναφερθούμε στον ρόλο της θρησκείας. Η θρησκεία δεν συνδέεται μόνο με τις βαθιές ανησυχίες του ανθρώπου. σχετίζεται και με την ταυτότητα των λαών και των πολιτισμών. Η θρησκεία δημιούργησε και διατήρησε τα μεγαλύτερα πολιτιστικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας, βασικές ηθικές αξίες, σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ακεραιότητα της δημιουργίας. Τα ιερά μας κείμενα περιλαμβάνουν πολύτιμες ανθρωπολογικές γνώσεις. Η θρησκεία είναι το τόξο της σοφίας και η πνευματική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Ο πολιτισμός έχει, γενικά, τον αντίκτυπο της θρησκείας.

Μια άλλη ουσιαστική λειτουργία της θρησκείας είναι η ειρήνη. Στην εποχή μας, η αξιοπιστία των θρησκειών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δέσμευσή τους για την ειρήνη. Η ειρήνη δεν προκύπτει αυτόματα από την οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη, από την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας ή από το υψηλό βιοτικό επίπεδο. Είναι πάντα καθήκον, θέλει όραμα, δέσμευση, αγώνα, θυσίες και υπομονή. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν δυνατότητες και ανεξάντλητα αποθέματα ειρήνης στις μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις. Ωστόσο, οι δυνατότητες δεν είναι αρκετές. Πρέπει να εφαρμόσουμε και να συνεργαστούμε για την ειρήνη. πρέπει να γίνουμε αποτελεσματικοί παράγοντες στην ανθρώπινη πρόοδο.

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρεί καθήκον της να ενθαρρύνει όλα όσα πραγματικά υπηρετούν την υπόθεση της ειρήνης και ανοίγει το δρόμο προς τη δικαιοσύνη, την αδελφότητα, την αληθινή ελευθερία και την αμοιβαία αγάπη μεταξύ των λαών όλων των λαών που αποτελούν την ενιαία ανθρώπινη οικογένεια. Υποφέρει με όλους τους ανθρώπους που σε διάφορα μέρη του κόσμου στερούνται τα οφέλη της ειρήνης και της δικαιοσύνης». Δεδομένων των τεράστιων σύγχρονων προκλήσεων, ο καταλληλότερος τρόπος για την ειρήνη και τη συμφιλίωση είναι ο ειλικρινής διαθρησκευτικός διάλογος και ο αμοιβαίος σεβασμός. Όπως δήλωσε η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Κρήτη, 2016): «Ο έντιμος διαθρησκειακός διάλογος συμβάλλει στην ανάπτυξη της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και στην προαγωγή της ειρήνης και της συμφιλίωσης».

Έτσι, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τη σοβαρότητα του λάθους εκείνων των σύγχρονων στοχαστών που υποτίμησαν το θρησκευτικό φαινόμενο, το σφάλμα αυτών που ήταν τυφλοί μπροστά στον δυναμισμό της θρησκείας, στον πολιτισμό που δημιούργησε, στη συμβολή της στην ειρήνη και στην τεράστια κοινωνική της επίπτωση. Οι προοδευτικοί διανοούμενοι κατηγορούνται, κατά κάποιο τρόπο, ότι ενίσχυσαν έμμεσα τις φονταμενταλιστικές υπερβολές στη θρησκεία, καθώς υποβάθμισαν τη θρησκευτική πίστη και πρακτικές. Οι φονταμενταλιστικές εκρήξεις είναι συχνά αντιδράσεις σε μια προσβολή της πίστης. Ο διάλογος και η διαφάνεια είναι τα αντίδοτα στον φονταμενταλισμό. Το άνοιγμα στον «άλλο» δεν απειλεί την ιδιαίτερη ταυτότητά μας. Αντίθετα, το βαθαίνει και το εμπλουτίζει.

Δύο από τις πιο έντονες ανησυχίες κατά τη διάρκεια της διακονίας μας ως Οικουμενικού Πατριάρχη ήταν η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και η καλλιέργεια μιας κουλτούρας αλληλεγγύης. Πιστεύουμε ότι η οικολογική κρίση αντανακλά ένα ανθρωπολογικό αδιέξοδο, την πνευματική κρίση του σύγχρονου ανθρώπου και τις αντιφάσεις του ορθολογισμού του και την αλαζονεία της γνώσης και της τεχνολογίας του. Αυτή η προσέγγιση δεν συμβάλλει μόνο στην ανακάλυψη των κρυφών διαστάσεων του οικολογικού προβλήματος αλλά αποκαλύπτει και νέες δυνατότητες αντιμετώπισης και υπέρβασής του.

Η αλληλεγγύη είναι ο πυρήνας του οράματός μας για έναν δίκαιο και βιώσιμο κόσμο. Αυτή η έννοια εκφράζει δυναμικά την κοινωνική και πολιτική διάσταση της «αδελφότητας» και, ταυτόχρονα, προωθεί την κοινή ευθύνη όλων των ανθρώπινων όντων να εργάζονται για το κοινό καλό. Από την άλλη πλευρά, η αλληλεγγύη αναφέρεται στην άνευ όρων αγάπη και υποστήριξη των συνανθρώπων μας που έχουν ανάγκη, ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες.

Κανείς -ούτε ένα έθνος, ένα κράτος, μια θρησκεία, η επιστήμη ή η τεχνολογία- δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματά μας μόνος. Το μέλλον μας είναι κοινό και ο δρόμος προς αυτό το μέλλον είναι ένα αμοιβαίο ταξίδι. Χρειαζόμαστε κοινή ευθύνη, κοινή κινητοποίηση, κοινές προσπάθειες και κοινούς στόχους. χρειαζόμαστε πραγματικά ο ένας τον άλλον. Είμαστε πάντα πιο κοντά ο ένας στον άλλο με περισσότερους τρόπους από ό,τι είμαστε απομακρυσμένοι ή διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον. Απορρίπτουμε κατηγορηματικά τη θεωρία της αναπόφευκτης «σύγκρουσης των πολιτισμών». Η οικοδόμηση γεφυρών μεταξύ των θρησκειών, των γεφυρών με τη φύση και η προώθηση μιας κουλτούρας ειρήνης και αλληλεγγύης είναι ευθύνες που οφείλουμε όχι μόνο στη σημερινή γενιά. Οι μελλοντικές γενιές έχουν δικαίωμα σε μια ζωή με αξιοπρέπεια, σε έναν κόσμο απαλλαγμένο από μίσος και βία, παρθένο από τη ρύπανση και τη φυσική καταστροφή, μια κοινωνία ειρήνης και αδελφοσύνης. 

Σε όλες αυτές τις προσπάθειες χρειαζόμαστε την πνευματική δύναμη και τη συμβολή των θρησκειών. Οι παραδόσεις τους είναι μια ανεξάντλητη πηγή κρίσιμων αληθειών για τον άνθρωπο και τον κόσμο, για τη σχέση μας με τον Θεό, τον εαυτό μας, τους άλλους και τη δημιουργία, για την ελευθερία μας, για το νόημα της ζωής και τον τελικό προορισμό όλων. Η αληθινή πίστη δεν μας απαλλάσσει από την ευθύνη μας απέναντι στον κόσμο. Αντίθετα, μας ενισχύει να είμαστε μάρτυρες της ελπίδας μας.

Με αυτό το πνεύμα, εκφράζουμε την ολόψυχη ευγνωμοσύνη μας για αυτήν την πρόσκληση και αυτή τη συνάντηση και ευχόμαστε σε όλους σας υγεία και κάθε ευλογία από τα Ανωτέρω.

Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας!

Πηγή: ec-patr.org