Μπορεί το Φανάρι να αλλάξει με το «έτσι θέλω» τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας Κρήτης;

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο  μετά τη συνεδρίαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου στις 29 Αυγούστου 2025 εξέδωσε ανακοίνωση η οποία αναφέρει:

«Συνῆλθε σήμερον, 29ην Αὐγούστου, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος εἰς τήν τακτικήν αὐτῆς συνεδρίαν τοῦ μηνός Αὐγούστου, ὑπό τήν προεδρίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ.Βαρθολομαίου. Κατ᾿ αὐτήν… ἀπεφασίσθη ἡ ἔναρξις τῆς διαδικασίας πρός ἀναθεώρησιν τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς ἐν Κρήτῃ Ἐκκλησίας, κατά τόν προβλεπόμενον ὑπό τοῦ ἰσχύοντος τρόπον».

Αν και η ανακοίνωση δεν προχώρησε σε λεπτομέρειες για το περιεχόμενο των αλλαγών, η πρόθεση είναι πλέον σαφής: η Εκκλησία της Κρήτης τίθεται σε μια διαδικασία αναθεώρησης που μόνο τυπική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.

Η απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου (29 Αυγούστου 2025) να ξεκινήσει «τη διαδικασία αναθεωρήσεως του Καταστατικού Χάρτου της εν Κρήτῃ Εκκλησίας» έσκασε σαν κεραυνός εν αιθρία. 

Και όχι άδικα: η Εκκλησία της Κρήτης δεν είναι μια απλή επαρχία του Θρόνου, αλλά μια νόμω κρατούσα Εκκλησία, με δικό της Καταστατικό Χάρτη, κατοχυρωμένο από την ελληνική πολιτεία με ισχύ νόμου.

Με απλά λόγια: ο Καταστατικός Χάρτης της Κρήτης δεν αλλάζει με μια απόφαση από την Κωνσταντινούπολη. Για να αναθεωρηθεί, απαιτείται όχι μόνο η συναίνεση της ίδιας της Επαρχιακής Συνόδου Κρήτης, αλλά και η έγκριση του ελληνικού κράτους. Εδώ δεν μιλάμε για τυπική εκκλησιαστική ρύθμιση, αλλά για ζήτημα που άπτεται της εθνικής νομοθεσίας.

🔴Τι θέλει να αλλάξει το Φανάρι;

Η συζήτηση φουντώνει: γιατί τώρα; Ποιοι είναι οι στόχοι του Πατριαρχείου; Τί θέλει να αλλάξει που δεν το ικανοποιεί; Από τα όσα συμβαίνουν αυτό που μπορούσε να εικάσουμε είναι το εξής:

Να αποκτήσει τον τελικό λόγο στον τρόπο εκλογής των Μητροπολιτών, περιορίζοντας την ελευθερία της τοπικής Εκκλησίας.

Η εκλογή του νέου Μητροπολίτη Κυδωνίας απεκάλυψε το πρόβλημα και έδωσε τη δυνατότητα ωμών παρεμβάσεων στον αυτοδιοίκητο τρόπο της Εκκλησίας της Κρήτης. Να επεκτείνει τον έλεγχο στα Σταυροπηγιακά Μοναστήρια της Κρήτης. Από καιρό ο Πατριάρχης θέλει να αποκτήσει μεγαλύτερη δύναμη στη διοίκηση των Σταυροπηγίων. 

Αν ισχύουν αυτά, τότε το ζήτημα ξεπερνά τα στενά όρια της Κρήτης και ανοίγει την πόρτα σε έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο παρεμβάσεων. Διότι, αν το Φανάρι κατορθώσει να «σπάσει» το καθεστώς της Κρήτης, τι το εμποδίζει αύριο να επιχειρήσει το ίδιο στην Εκκλησία της Ελλάδος;

🔴Ο κανονικός και νομικός σκόπελος

Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, η Εκκλησία της Κρήτης παραμένει πνευματικά υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά διοικητικά αυτόνομη. Το Πατριαρχείο έχει μεν ρόλο στον διορισμό του Αρχιεπισκόπου και στην επιβεβαίωση των εκλογών των Μητροπολιτών, αλλά η ουσία της διοίκησης ανήκει στην τοπική Επαρχιακή Σύνοδο.

Επιπλέον, ο Καταστατικός Χάρτης (Νόμος 4149/1961, όπως ισχύει με μεταγενέστερες τροποποιήσεις) είναι τμήμα του ελληνικού δικαίου. Αυτό σημαίνει ότι καμία αλλαγή δεν μπορεί να ισχύσει χωρίς την έγκριση της ελληνικής Βουλής. Η τυχόν μονομερής ενέργεια του Φαναρίου θα είναι απλώς… γράμμα κενό, αφού δε θα έχει έννομη ισχύ στην Ελλάδα.

🔴 Ο κίνδυνος νέου διχασμού 

Το Πατριαρχείο, δυστυχώς, έχει δώσει ήδη δείγματα όπου η εμμονή σε επιβολή άνωθεν αποφάσεων προκάλεσε ρήγματα στην Ορθοδοξία: από την εποχή Χριστόδουλου και τη σύγκρουση με την Εκκλησία της Ελλάδος, μέχρι την ουκρανική υπόθεση που δίχασε τον ορθόδοξο κόσμο. Είναι άραγε έτοιμο το Φανάρι να ανοίξει ένα νέο μέτωπο, αυτή τη φορά με την Κρήτη;

Η ιστορία διδάσκει ότι οι Κρητικοί δεν σηκώνουν εύκολα τέτοιες παρεμβάσεις. Μια μονομερής κίνηση θα εκληφθεί όχι μόνο ως θεσμική εκτροπή, αλλά και ως προσβολή της τοπικής εκκλησιαστικής συνείδησης. Και τότε, τα πράγματα δύσκολα θα μαζευτούν.

Το ερώτημα είναι ξεκάθαρο:

Θέλει το Πατριαρχείο να διορθώσει πραγματικές αδυναμίες του Καταστατικού Χάρτη;

Ή θέλει να επεκτείνει την εξουσία του σε βάρος της τοπικής Εκκλησίας και της ελληνικής πολιτείας;

Σε κάθε περίπτωση, χωρίς διάλογο, συναίνεση και σεβασμό στο ισχύον νομικό πλαίσιο, η απόπειρα αλλαγής θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε νέο διχασμό. Και η Ορθοδοξία σήμερα δεν αντέχει άλλον έναν.

Η Ορθοδοξία βρίσκεται ήδη σε κρίση ενότητας, με ανοιχτές πληγές από την ουκρανική υπόθεση, όπου ο εγωισμός και οι αντικρουόμενες επιδιώξεις προκάλεσαν βαθύ διχασμό. Είναι έτοιμο το Φανάρι να αντιμετωπίσει και μία νέα ρήξη, αυτή τη φορά με την Κρήτη;

Το ζήτημα δεν είναι απλώς τυπικό ή κανονικό. Είναι βαθύτατα εκκλησιολογικό και πολιτικό. Αντί για επιβολές «άνωθεν», ίσως χρειάζεται ειλικρινής διάλογος με την Εκκλησία της Κρήτης και σεβασμός στο καθεστώς που ισχύει. Γιατί αλλιώς, ο δρόμος οδηγεί σε νέα αντιπαράθεση, σε μια εποχή που το τελευταίο που χρειάζεται ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία είναι  ένας ακόμη διχασμός.

Πηγή, Εξάψαλμος (Κείμενο Σωτ. Τζούμας)