Μήπως η Σάμος κρατά το αρχαίο μυστικό; Το μεγάλο μυστήριο του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Για χιλιάδες χρόνια, ο τάφος του Μέγα Αλέξανδρου παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μυστήρια. Ενώ η ιστορία τον τοποθετεί στην Αλεξάνδρεια, η ακριβής του θέση χάθηκε στους αιώνες, γεννώντας αμέτρητους θρύλους. Τι θα γινόταν όμως αν το σώμα του μεγαλύτερου κατακτητή δεν βρισκόταν πλέον στην Αλεξάνδρεια, αλλά σε ένα απροσδόκητο καταφύγιο στο Αιγαίο;
Η ανάγνωση του βιβλίου "Κήπος Χαρίτων" του λόγιου μοναχού Καισάριου Δαπόντε (1713-1784) και ειδικά η αναφορά του στην κηδεία του Μ. Αλέξανδρου, πως η μεταφορά του ταριχευμένου σε μέλι σώματος, κατέληξε στην «Ξανθή», όνομα που όπως όλα δείχνουν χρησιμοποιούσε για την Σάμο, με έκανε να εμβαθύνω ανάμεσα στην ιστορία, τον μύθο και το άγνωστο.
Η χαμένη τελευταία κατοικία της Αλεξάνδρειας
Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Το σώμα του, αρχικά τοποθετημένο σε ένα χρυσό φέρετρο γεμάτο μέλι (μια αρχαία μέθοδος ταρίχευσης λόγω των αντισηπτικών ιδιοτήτων του), προοριζόταν να μεταφερθεί στην Αίγα της Μακεδονίας. Ωστόσο, ο Πτολεμαίος Α', ένας από τους διαδόχους του, παρέκαμψε την πομπή και μετέφερε το σώμα στην Αίγυπτο, αρχικά στη Μέμφιδα και αργότερα στην Αλεξάνδρεια, την πόλη που ο ίδιος ο Αλέξανδρος είχε ιδρύσει. Εκεί, το σώμα του υποβλήθηκε σε μια πιο εξελιγμένη αιγυπτιακή ταρίχευση και τοποθετήθηκε σε ένα μεγαλοπρεπές μαυσωλείο, γνωστό ως "Σήμα", το οποίο επισκέφθηκαν διασημότητες όπως ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Οκταβιανός Αύγουστος. Εξάλλου, υπάρχει και ένα μέρος της χριστιανικής παράδοσης, ο όσιος Σισώης, που έζησε κατά τον 4ο και 5ο αιώνα και πέθανε το 429 μ.Χ., να απεικονίζεται σε πλήθος διαφόρων αγιογραφικών παραστάσεων προσκυνώντας τον τάφο του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια. Η παράσταση με τον τάφο πιθανώς εμφανίστηκε αρκετά αργότερα κατά τον 15ο αιώνα, είναι άγνωστο όμως το κατά πόσο αποτελεί μια ιστορική μαρτυρία ή μια συμβολική απεικόνιση.
Γύρω εκεί, στον 4ο αιώνα μ.Χ., οι αναφορές για το Σήμα σταματούν. Η τύχη του Τάφου και του σώματος του Μακεδόνα βασιλιά έκτοτε χάθηκαν στην ομίχλη του χρόνου. Ποικίλες θεωρίες έχουν προταθεί: καταστροφή από σεισμό, λεηλασία, ή απλή εγκατάλειψη και κάλυψη από την άμμο και τις νέες κατασκευές της πόλης. Όμως, δεδομένης της ιερής του σημασίας, η απλή "εξαφάνιση" μοιάζει ανεπαρκής.
Το σενάριο της μυστικής μεταφοράς: Μια πράξη ασφάλειας και διατήρησης
Η εποχή μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου ήταν μια περίοδος έντονης πολιτικής αστάθειας, εμφυλίων πολέμων μεταξύ των διαδόχων και, αργότερα, θρησκευτικών αναταραχών με την άνοδο του Χριστιανισμού. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το σώμα του Αλέξανδρου, ένα υπέρτατο σύμβολο εξουσίας και νομιμοποίησης, θα μπορούσε να γίνει στόχος.
Φανταστείτε λοιπόν: Σε μια περίοδο κρίσης στην Αλεξάνδρεια -ίσως μια εξέγερση, μια εισβολή ή μια θρησκευτική εκκαθάριση- μια ομάδα πιστών αξιωματούχων ή μοναχών, φοβούμενοι τη βεβήλωση ή την καταστροφή του ιερού λειψάνου, αποφάσισαν να το μεταφέρουν κρυφά σε ένα ασφαλές καταφύγιο. Ποιος θα ήταν ο ιδανικός προορισμός; Ένα μέρος μακριά από τα κέντρα των συγκρούσεων, αλλά ταυτόχρονα προσβάσιμο δια θαλάσσης και ικανό να προσφέρει απόλυτη προστασία.
Η Σάμος και το Σπήλαιο της Σπηλιανής: Ένα υποθετικό καταφύγιο
Η Σάμος, ένα εύπορο και στρατηγικά σημαντικό νησί του Αιγαίου, αποτελεί έναν ιδανικό υποψήφιο. Με αρχαία ιστορία και ισχυρές θρησκευτικές παραδόσεις (όπως το Ιερό της Ήρας), θα μπορούσε να θεωρηθεί ιερή και ασφαλής.
Το κλειδί όμως βρίσκεται στο Σπήλαιο της Παναγίας της Σπηλιανής στο Πυθαγόρειο. Αυτό το τεράστιο υπόγειο σύμπλεγμα, μήκους 120 μέτρων και βάθους 8,5 μέτρων, δεν είναι απλά μια φυσική σπηλιά-όρυγμα. Έχει μια βαθιά ιστορία ως λατρευτικός χώρος: πιστεύεται ότι φιλοξενούσε το αρχαίο Μαντείο της Σίβυλλας, ενώ αργότερα λειτούργησε ως πρωτοχριστιανικός ναός και τελικά ως μοναστήρι. Αυτή η συνεχής ιερότητα θα το καθιστούσε έναν απολύτως κατάλληλο χώρο για την απόκρυψη ενός ιερού λειψάνου/σκηνώματος.
Αλλά πέρα από τη θρησκευτική του σημασία, το σπήλαιο προσφέρει ασύγκριτα πρακτικά πλεονεκτήματα:
Απόλυτη απόκρυψη: Η πρόσβαση απαιτεί κάθοδο σε σκαλιά, και η ίδια η φύση του σπηλαίου παρέχει ένα επίπεδο μυστικότητας και ασφάλειας που κανένα υπέργειο μαυσωλείο δεν θα μπορούσε να προσφέρει.
Ιδανικές συνθήκες διατήρησης: Τα σπήλαια διατηρούν μια εκπληκτικά σταθερή θερμοκρασία καθ' όλη τη διάρκεια του έτους (περίπου 16.5 °C στην περίπτωση της Σπηλιανής). Σε συνδυασμό με την υγρασία και την απουσία μικροοργανισμών (που θα είχαν ήδη ανασταλεί από την ταρίχευση), αυτές οι συνθήκες θα δημιουργούσαν ένα "φυσικό ψυγείο" που θα βοηθούσε στη μακροχρόνια διατήρηση ενός ταριχευμένου σώματος, ίσως για χιλιετίες.
Πιθανές άγνωστες κρύπτες: Ένα σπήλαιο τέτοιου μεγέθους και πολυπλοκότητας μπορεί να κρύβει ανεξερεύνητες στοές, θαλάμους ή κρύπτες, που θα ήταν ιδανικές για μια απόλυτα μυστική ταφή. Ένα τέτοιο κρυφό σημείο θα μπορούσε να έχει σφραγιστεί με τεράστια προσοχή, αφήνοντας ελάχιστα ή καθόλου σημάδια εξωτερικά.
Το υποθετικό ταξίδι
Αν το σενάριο της διήγησης του Καισάριου Δαπόντε αληθεύει, τότε μια μικρή, έμπιστη ομάδα θα μετέφερε το φέρετρο από την Αλεξάνδρεια με ένα γρήγορο πλοίο, πιθανώς τη νύχτα για να αποφύγει τον εντοπισμό. Το ταξίδι των περίπου 500-550 ναυτικών μιλίων θα μπορούσε να διαρκέσει 4 έως 6 ημέρες με ευνοϊκούς ανέμους. Φτάνοντας στη Σάμο, θα αποβιβάζονταν σε έναν απομονωμένο όρμο και θα μετέφεραν το φέρετρο στη σπηλιά, όπου θα γινόταν η τελική απόκρυψη.
Ένα αίνιγμα που περιμένει τη λύση του
Φυσικά, αυτό το σενάριο παραμένει καθαρή εικασία. Δεν υπάρχουν άμεσες ιστορικές πηγές ή αρχαιολογικά ευρήματα που να το επιβεβαιώνουν. Ωστόσο, η διαχρονική εξαφάνιση του Τάφου του Μ. Αλέξανδρου, σε συνδυασμό με τις μοναδικές ιδιότητες και την ιστορία του μαντικού σπηλαίου της Παναγίας Σπηλιανής, συνθέτουν ένα συναρπαστικό γρίφο.
Ίσως μια μέρα, με την ανάπτυξη νέων μη-επεμβατικών τεχνικών εξερεύνησης σπηλαίων και αρχαιολογίας, η Σπηλιανή της Σάμου να αποκαλύψει ένα μυστικό που θα ανατρέψει τα ιστορικά δεδομένα και θα φέρει στο φως την αλήθεια για την τελευταία κατοικία του πιο διάσημου στρατηλάτη. Αυτές οι τεχνικές που θα επιτρέψουν στους αρχαιολόγους να χαρτογραφήσουν τυχόν επιπλέον θαλάμους, διαδρόμους ή κρύπτες εντός του ορύγματος χωρίς την ανάγκη εκτεταμένων και δαπανηρών ανασκαφών που μπορεί να βλάψουν τη δομή. Γεωραντάρ (Ground Penetrating Radar - GPR), ηλεκτρική τομογραφία αντίστασης (Electrical Resistivity Tomography - ERT), μαγνητομετρία (Magnetometry), φωτογραμμετρία και τηλεπισκόπηση (με Drones και Δορυφόρους), ακουστική τομογραφία (Seismic Refraction/Reflection) θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν για αυτό τον σκοπό.
Μέχρι τότε, το σπήλαιο της Παναγίας της Σπηλιανής βρίσκεται εκεί ανά τους αιώνες, κρύβοντας ίσως πολύ περισσότερα από όσα φανταζόμαστε.
ΥΓ1: Αρχικά το σώμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου φέρεται να τοποθετήθηκε σε μέλι στη Βαβυλώνα για προσωρινή συντήρηση και μεταφορά. Αυτή η μέθοδος δεν ήταν για μακροχρόνια διατήρηση σε επίπεδο μουμιοποίησης οπότε στην Αλεξάνδρεια το σώμα υπέστη την πλήρη αιγυπτιακή διαδικασία ταρίχευσης, ώστε να διατηρηθεί όσο το δυνατόν καλύτερα για την αιώνια τιμή και λατρεία. Άλλωστε η Αίγυπτος ήταν η κοιτίδα της ταρίχευσης, με χιλιάδες χρόνια εμπειρίας και εξαιρετικά εξελιγμένες τεχνικές μουμιοποίησης για να διατηρήσει ένα σώμα για αιώνες.
ΥΓ2: Ο Πτολεμαίος Α’ (367 π.Χ. - 283 π.Χ.) στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μετέπειτα Βασιλιάς της Αιγύπτου (323 π.Χ. - 283 π.Χ.). Ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων το 305 π.Χ, επένδυσε τεράστια πολιτική και θρησκευτική σημασία στο σώμα του Αλέξανδρου. Η διατήρησή του ήταν ζωτικής σημασίας για τη νομιμοποίηση της δυναστείας του και την εδραίωση της Αλεξάνδρειας ως κέντρου του ελληνιστικού κόσμου.
Πηγή: Εφημερίδα Μακελειό, 29/07/2025 -
Άρθρο του Παναγιώτη Ζαρκάδα - Συντηρητή Αρχαιοτήτων
Η εθνική καταγωγή της Κλεοπάτρας, της διάσημης βασίλισσας της Αρχαίας Αιγύπτου, αποτελεί επίμονο θέμα συζήτησης εδώ και χρόνια. Παρά το γεγονός ότι κυβέρνησε την Αίγυπτο, η Κλεοπάτρα ήταν Ελληνίδα. Η Κλεοπάτρα Ζ' Φιλοπάτρια κυβέρνησε την Αρχαία Αίγυπτο από το 51 έως το 30 π.Χ. και ήταν η τελευταία κυβερνήτης του Πτολεμαϊκού Βασιλείου στην Αίγυπτο.
