Γιορτάζει η Παναγία Προυσιώτισσα, η αρχόντισσα της Ρούμελης
Γιορτάζει η Παναγία η Προυσιώτισσα. Χιλιάδες πιστοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας αλλά και από όλο τον κόσμο, συρρέουν τέτοια μέρα κάθε χρόνο στην Ιερά Μονή Προυσού για να προσκυνήσουν την Παναγία την <<εν τω Πυρσώ της Ευρυτανίας>>.
Από την παραμονή 22 Αυγούστου που είναι και η πρώτη μέρα του εορτασμού, πλήθος κόσμου μαζεύεται γύρω από το μοναστήρι, παρουσία και των επίσημων τοπικών αρχών, για να παρακολουθήσει την έναρξη του εορτασμού. Πολλοί μάλιστα φτάνουν στο μοναστήρι γονυπετείς μετά από ώρες, άλλοι έρχονται από το Αγρίνιο ή το Καρπενήσι και τα γύρω χωριά, για να εκπληρώσουν το τάμα τους στη Παναγία και να προσκυνήσουν τη χάρη Της.
Είναι η μοναδική αυτή ημέρα του χρόνου που η Παναγία, με την απλή και επιβλητική παράλληλα μορφή Της, αφήνει για λίγο την <<κατοικία>> Της και <<βγαίνει>> για να ευλογήσει τους χιλιάδες πιστούς , τους χώρους του μοναστηριού αλλά και τα ψηλά βουνά της περιοχής που αποτέλεσαν φρούριο της Μονής κατά καιρούς.
Με τους μαγικούς ήχους της Δημοτικής Φιλαρμονικής Καρπενησίου, η αρχιμουσικός κα. Βάρσου Ευαγγελία και οι μουσικοί της συμμετέχουν σε αυτό το μεγάλο θρησκευτικό γεγονός κάθε χρόνο.
Μοναδική εκείνη η στιγμή που την εικόνα της Παναγίας μετά τη περιφορά την κρατούν στους ώμους τους 4-5 άτομα και οι πιστοί υπομονετικά ένας-ένας περνούν από κάτω για να λάβουν την ευλογία Της. Αφού περάσει όλος ο κόσμος, η Παναγία <<επιστρέφει>> στη θέση Της μέχρι τις 23 Αυγούστου του επόμενου χρόνου.
Η Παναγία η Προυσιώτισσα γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, ημέρα απόδοσης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Πρόκειται για την Ανάληψή Της στους ουρανούς και τη προσφορά της Τίμιας Ζώνης Της στο Θωμά, εννέα ημέρες μετά τον Δεκαπενταύγουστο. Ο απλός κόσμος ονόμασε τη γιορτή αυτή τα <<εννιάμερα της Παναγίας>> και ο εορτασμός της είναι το αποκορύφωμα των εορτών για την Παναγία που ξεκινούν την 1η Αυγούστου, κορυφώνονται τον 15Αύγουστο και ολοκληρώνονται στις 23 Αυγούστου.
Η Μονή Προυσού
Η Μονή Προυσού είναι ένα από τα πιο γνωστά μοναστήρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Με βράχους που κατεβαίνουν σε βαθιές χαράδρες, με τον ήχο του τρεχούμενου νερού και με τα πυκνά δάση με έλατα, ξεκουράζεται ακόμη και ο πιο αγχώδης άνθρωπος.
Η Μονή ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα και αποτελείται από το καθολικό και από μια πτέρυγα κελιών. Το καθολικό του τιμάται στη Παναγία την Προυσιώτισσα. Είναι ναός σταυροειδής με τρούλο και χρονολογείται στα 1754, ενώ στα δυτικά διασώζεται κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι.
Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, όπου σε ειδικό προσκυνητάρι βρίσκεται και τιμάται η εικόνα της Παναγίας, χωρίζει τον μονόχωρο ναΐσκο σε κυρίως ναό και ιερό. Το ιερό μέσα στο βράχο ίσα που χωράει δύο με τρεις κληρικούς κατά τη θεία λειτουργία που γίνεται στο παρεκκλήσι αυτό.
Ο κύριος ναός του μικρού παρεκκλησίου ΄΄δέχεται΄΄ κόσμο που καθ’όλο το χρόνο μπαίνει από τη
δυτική είσοδο από τη βορειοανατολική μεριά του καθολικού, ασπάζονται την ιερή εικόνα,
προσεύχονται στη Χάρη Της και βγαίνουν από τη μεσημβρινή μικρή πόρτα, πάλι στο καθολικό του κυρίως ναού.
Μέσα στην κρύπτη διασώζονται στην εξωτερική πλευρά, τοιχογραφίες του 13ου αι. , ενώ εσωτερικά υπάρχουν δυο στρώματα από τα οποία το ένα χρονολογείται στα 1518. Αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της κρύπτης που χρονολογείται στα 1810.
Το Σκευοφυλάκιο της Μονής περιέχει πλήθος πολύτιμων χειρόγραφων κωδικών, εικόνες, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες και βιβλία.
Έξω από τη Μονή υπάρχουν δύο κάστρα, αριστερά και δεξιά, οι << πύργοι του Καραΐσκάκη>>.
Υπάρχει επίσης και εκκλησάκι των Αγίων Πάντων που κτίστηκε το 1754 και κτίριο που στέγασε επί Τουρκοκρατίας τη << Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων >> που λειτούργησε στη Μονή.
Η σημαία του δικέφαλου αετού, σημείο κατατεθέν της Βυζαντινής μεγαλοπρέπειας, υποδηλώνει ότι η Μονή είναι Σταυροπηγιακή, δηλαδή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο εκκλησιαστικώς. Το καλογερικό χτίστηκε το 1921 στο πλάτωμα πάνω από το γκρεμό βάθους 300 μέτρων. Έχει μήκος 21μ. και 9μ.πλάτος.
Η Μονή Προυσού υπέστη μεγάλο πλήγμα από τους Γερμανούς κατακτητές που στις 16 Αυγούστου το 1944 την πυρπόλησαν με αποτέλεσμα να καταστραφούν πολλά κειμήλια, σκεύη, χειρόγραφα και βιβλία, όχι όμως η πολύτιμη εικόνα της Παναγίας. Μετά το τέλος του εμφυλίου άρχισε η ανοικοδόμηση από τον ηγούμενο Γερμανό και συνεχίστηκε και τη δεκαετία του 1970 από τον ηγούμενο της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου του Αγίου Όρους, Γρηγόριο. Από τότε η Μονή μετατράπηκε σε θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της Ορθοδοξίας.
Το ρολόι
Το σημερινό ρολόι τα παλιότερα χρόνια χρησίμευε ως κωδωνοστάσιο – σημείο αναφοράς ώστε οι χωρικοί και οι βοσκοί να αφήσουν τις βιοτικές εργασίες και μέριμνες και να μαζευτούν όλοι στο μοναστήρι.
Στη πίσω μεριά του μοναστηριού, το τριώροφο οικοδόμημα, θαρρείς πως είναι έτοιμο να κατρακυλήσει στον απότομο γκρεμό, βρίσκεται η κατοικία των μοναχών, τα μαγειρεία,τα γραφεία, το ηγουμενείο και τα κελιά στον τρίτο όροφο.
Η θαυματουργή εικόνα
Στο κέντρο του επιχρυσωμένου ξυλόγλυπτου τέμπλου και σε ανάλογο περίτεχνο και όμορφο προσκυνητάρι κατοικεί για χίλια και πλέον έτη η Παναγία η Προυσιώτισσα – η Αρχόντισσα της Ρούμελης. Η εικόνα είναι μεγέθους 0,88 x 0,60. Η Παναγία παριστάνεται ως τη μέση με το Χριστό στο αριστερό Της χέρι. Ο Χριστός είναι στραμμένος προς Αυτήν με το βλέμμα του πάνω Της ευλογώντας Την. Τα ωραία και σοβαρά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Παναγίας ( μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, γραμμένα φρύδια, ίσια μύτη, μικρό στόμα με κερασένια χείλη, ολοφώτιστο πρόσωπο με έντονα περιγράμματα και ελαφρείς σκιοφωτισμούς ) συναγωνίζονται σε απόδοση και έκφραση τα αντίστοιχα γνωρίσματα του φωτεινού προσώπου του Χριστού που έχει και το σπάνιο και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να εικονίζεται χαμογελώντας με συγκατάβαση.
Πρόκειται για μια από τις ωραιότερες, εκφραστικότερες, καλοσχεδιασμένες αλλά και τέλεια αποδοσμένες και καλοδιατηρημένες εικόνες της μεσοβυζαντινής περιόδου. Πέρα από τα θαύματα που κάνει, χαρίζει στους πιστούς της, πνευματική ευφροσύνη και αγαλλίαση, χαριτώνει τη ψυχή του ανθρώπου.
Η ιστορία της θαυματουργής εικόνας
Σύμφωνα με την παράδοση, τη περίοδο της εικονομαχίας, η εικόνα <<φυγαδεύτηκε>> από τη Προύσα της Μικράς Ασίας, στη Στερεά Ελλάδα. Κατά τον 9ο αιώνα ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Θεόφιλος, ως εικονομάχος, είχε θέσει υπό διωγμό τα σύμβολα της Ορθοδοξίας. Έτσι, πρόσταξε τους εικονολάτρες να κάψουν τις εικόνες. Ένα αρχοντόπουλο, βλέποντας τα θαύματα που καθημερινά επιτελούσε η Παναγία δια της εικόνας, δεν υπάκουσε στη διαταγή για καταστροφή. Την πήρε λοιπόν μαζί του και κατέφυγε στην Ελλάδα, μόνο έτσι θα μπορούσε να τη σώσει από τους μανιώδεις αιρετικούς. Την ώρα που ο νέος κατέβαινε με την ιερή εικόνα ως τη Καλλίπολη της Θράκης, άγνωστο πώς, η εικόνα χάθηκε. Ο νεαρός λυπήθηκε και πίστεψε ότι η εικόνα χάθηκε λόγω της αμαρτωλότητάς του. Αποφάσισε να μη γυρίσει πίσω γιατί δε μπορούσε να βλέπει τους εικονομάχους να καταστρέφουν τις εικόνες. Με τους λογισμούς αυτούς ήρθε και έμεινε στην Υπάτη, κοντά στη Λαμία. Εκεί έχτισε ένα μικρό εκκλησάκι για παρηγοριά.
Ένα παιδί από τη περιοχή, γιος βοσκού που βοηθούσε τον πατέρα του με τα ζωντανά, ενώ κοιμόταν άκουσε ήχους ύμνων. Ξύπνησε και είδε έναν πύρινο στύλο, μια φωτεινή δέσμη που ξεκινούσε από μια σπηλιά και έφτανε ως τον ουρανό. Τρομαγμένο το παιδί πήγε και διηγήθηκε το παράδοξο γεγονός στον πατέρα του, ο οποίος αρχικά δεν το πίστεψε αλλά εξαιτίας της επιμονής του παιδιού του, πήγε την επόμενη νύχτα μαζί του για να το εξακριβώσει. Οι μελωδίες συνεχίζονταν και το φως ξεκινούσε από το σπήλαιο και έφτανε στον ουρανό. Την άλλη μέρα πατέρας και γιος πήγαν να εξερευνήσουν τη σπηλιά από την οποία έβγαινε φως και βρήκαν την Αγία εικόνα να φεγγοβολά και να αστράφτει. Αφού την προσκύνησαν, άνοιξαν μονοπάτι προς το σπήλαιο για να ανάβουν καθημερινά το καντηλάκι μπροστά στη Χάρη Της.
Λίγες ημέρες αργότερα, το γεγονός αυτό μαθεύτηκε στις γύρω πόλεις και χωριά και έφτασε στα αφτιά του αρχοντόπουλου που είχε μεταφέρει την εικόνα από τη Προύσα. Χωρίς να χάσει καιρό πήρε τους δούλους του μαζί και μετά από δύο αγωνιώδεις ημέρες έφτασαν στο σημείο. Το αρχοντόπουλο την αναγνώρισε και έπεσε κάτω προσκυνώντας την. Τα δάκρυα έπεφταν ποτάμι. Ήταν δάκρυα χαράς για την εύρεση της.
Αφού φιλοδώρησε τους χωρικούς που τη βρήκαν τους είπε ΄΄Αδελφοί μου, μη διαμαρτύρεστε εναντίον μου, διότι αφενός η εικόνα είναι δική μου κι έπειτα ο τόπος αυτός δεν είναι κατάλληλος για χτίσιμο εκκλησίας΄΄. Με αυτά τα λόγια πήρε τη θαυματουργή εικόνα και αναχώρησε για την Υπάτη. Καθώς έφτασαν σε κάποιο ύψωμα του δρόμου κουράστηκαν και έβαλαν την εικόνα σε ένα ερειπωμένο εκκλησάκι για να ξαποστάσουν. Λίγη ώρα αργότερα αποκοιμήθηκαν κι όταν ξύπνησαν η εικόνα έλειπε από δίπλα τους. Το αρχοντόπουλο σκέφτηκε ότι μάλλον οι βοσκοί τους παρακολούθησαν και ήρθαν κρυφά και έκλεψαν την εικόνα. Έτσι αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω. Όμως, μια γυναικεία φωνή άκουσε το αρχοντόπουλο να του λέει << Ω νέε σώσου και πήγαινε στο καλό, διότι εγώ αναπαύομαι καλύτερα σε αυτούς τους άγριους και ορεινούς τόπους με απλοϊκούς βοσκούς, παρά σε μεγαλουπόλεις με πλούσιους άρχοντες. Αν θέλεις να μείνεις μαζί μου έλα και θα ναι για καλό σου>>. Ξαφνικά, πάνω στο βουνό δημιουργήθηκε το τύπωμα της Παναγίας καθώς επίσης και μια τρύπα στη κορυφή του βουνού, ίση με το μέγεθος της εικόνας που μετέφερε, ενώ εμφανίστηκαν αποτυπώματα ανθρώπινου πέλματος κατά ύψος του βουνού.
Η Παναγία δηλαδή περπάτησε προς τη κορυφή του βουνού διαπερνώντας το, για να φτάσει και πάλι στη θέση όπου διάλεξε για μόνιμη κατοικία. Αυτά τα άκουσε με προσοχή το αρχοντόπουλο και ελευθέρωσε τους δούλους του. Ο ίδιος γύρισε πίσω, στο σημείο εύρεσης της εικόνας, ενώ εγκατέλειψε τα εγκόσμια και αφοσιώθηκε στη Παναγία. Έτσι εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι μοναχοί στον ιερό αυτό τόπο, που διάλεξε η Κυρά της Ρούμελης να χτίσει το σπίτι Της. Το αρχοντόπουλο πήρε το μοναχικό όνομα Διονύσιος και ο δούλος του, πήρε το όνομα Τιμόθεος.
Ένα μικρό εκκλησάκι χτίστηκε κάτω ακριβώς από το βράχο με τα πατήματα της Παναγίας, ενώ ανεβαίνοντας τη σιδερένια σκάλα μπορούμε ολοκάθαρα να δούμε τα αποτυπώματα που άφησε η Παναγία στο διάβα Της, για να φτάσει στο σημερινό σημείο που διάλεξε για σπίτι Της.
Η Μονή Προυσού κατά την Επανάσταση του 1821
Το μοναστήρι στήριξε ανοιχτά τον Λάμπρο Κατσαντώνη, τον Γεώργιο Καραϊσκάκη και τον Μάρκο Μπότσαρη. Ο Καραϊσκάκης δώρισε το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας, έργο του χρυσοχόου Γεωργίου Καρανίκα, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θεραπεία από τη θέρμη, η οποία τον ταλαιπωρούσε και από την οποία γιατρεύτηκε κατά την παραμονή του στη Μονή. Γράφει ο ιστορικός Κ. Παρρηγόπουλος << Ο Καραϊσκάκης έπασχεν από χρόνιον νόσημα όπερ χαρακτηρίζεται ως φθίσις και εκ διαλειμμάτων δεινούμενοιν ηνάγκαζε αυτόν να διατελεί κλινήρης>>. Έτσι στόλισε την εικόνα ντύνοντάς την με χρυσό πουκάμισο. Διασώζεται μάλιστα η ανάγλυφη επιγραφή πάνω από το δεξιό ώμο της Παναγίας << Η Παντάνασσα. Δι εξόδων του γενναιοτάτου στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη, χειρί Γεωργίου Καρανίκα, 1824>>
Απολυτίκιον Ιεράς εικόνας
Της Ελλάδος απάσης συ προίστασαι πρόμαχος και τερατουργός εξαισίων τη εκ Προύσσης εικόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ και γαρ φωτίζεις εν τάχει τους τυφλούς δεινούς τε απελαύνεις δαίμονας και παραλύτους δε συσφίγγεις αγαθή. Κρημνών τε σώζεις και πάσης βλάβης τους σοι προστρέχοντας . Δόξα τω σω ασπόρω τοκετώ, δόξα τω σε θαυμαστώσαντι, δόξα το ενεργούντι δια σου τοιαύτα θαύματα.
Μεγαλυνάρια Εορτής
Δεύτε την εικόνα την ιερά, της Προυσιωτίσσης, ασπαζόμεθα ευλαβώς, βρύουσαν παντοίων νόσων και πάσης βλάβης, ρώσιν δαψιλεστάτην και χάρην άφθονον.
Σφαίρας ουρανίους φωταγωγείς, αχράντω οικήσει την υδρόγειον δε βολαίς, αρρήτων θαυμάτων, αυγάζεις όθεν πίστει, πάντες σε προσκυνούμεν ω Προυσιώτισσα.
Τοποθεσία
Το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας είναι κτισμένο σε απόκρημνη βραχώδη περιοχή μεταξύ των βουνών Χελιδόνα και Καλιακούδα της οροσειράς Τυμφρηστού. Απέχει 31χλμ από το Καρπενήσι, 53χλμ από το Αγρίνιο και 2χλμ από τον Προυσό.
Τηλέφωνα επικοινωνίας 22370-80726 και 22370-91226
Χρήσιμες πληροφορίες για την Παναγία τη Προυσιώτισσα θα βρείτε στο βιβλίο του Αθανάσιου Παλιούρα , Το Μοναστήρι της Παναγίας στον Προυσό, Αθήνα 1997.
Επιμέλεια κειμένου ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΟΥΤΑ για το tornos-eyrytanias.blogspot.com
