27 Νοεμβρίου 1919: Η υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγύ προετοιμάζει την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης
Γαλλία 1919: Το κάστρο της Μαδρίτης όπου υπογράφηκε η Συνθήκη Ειρήνης του Νεϊγύ
Σαν σήμερα, 27 Νοεμβρίου 1919, υπογράφηκε η Συνθήκη του Νεϊγύ στη γαλλική κωμόπολη Neuilly-sur-Seine στα βορειοδυτικά του Παρισιού, μεταξύ των νικητριών δυνάμεων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της Βουλγαρίας, παρόντος και του Έλληνα Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. Από τους Βούλγαρους θεωρήθηκε η δεύτερη εθνική καταστροφή. Η πρώτη ήταν η ήττα στο Β΄ Βαλκανικό πόλεμο το 1913.
Η Βουλγαρία αναγκάστηκε να παραχωρήσει στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων τη Δυτική Θράκη, χάνοντας οριστικά και την έξοδό της στο Αιγαίο. «Παράλληλα, η Συνθήκη του Νεϊγύ προέβλεπε την εθελοντική και αμοιβαία μετανάστευση των γλωσσικών, θρησκευτικών και εθνοτικών μειονοτήτων ανάμεσα στη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Υπολογίζεται ότι περίπου 60.000 σλαβικής καταγωγής κάτοικοι της ελληνικής επικράτειας εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, για να μεταναστεύσουν στη Βουλγαρία· σ' αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε και άλλους 40.000 Σλάβους της ελληνικής Μακεδονίας - κυρίως της Κεντρικής και της Ανατολικής - που ακολούθησαν τα ηττημένα βουλγαρικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του Δευτέρου Βαλκανικού Πολέμου. Από την άλλη πλευρά, περίπου 45.000 Έλληνες εγκατέλειψαν τη βουλγαρική για την ελληνική επικράτεια, κατά τη χρονική περίοδο 1913-1923» (Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα - www.imma.edu.gr).
Σύμφωνα με τον κ. Γεώργιο Ξ. Καλαντζή ("Η απογραφή των πληθυσμών της Δυτικής Θράκης από το διασυμμαχικό καθεστώς το 1919"), με τη συνθήκη της 17ης Σεπτεμβρίου 1919 που είχε προηγηθεί, αποφασίσθηκε η εκκένωση της Δυτικής Θράκης από τους Βουλγάρους και η ταυτόχρονη υπαγωγή της σε καθεστώς διασυμμαχικής διοίκησης υπό γαλλικό έλεγχο. Στις 10 Οκτωβρίου ο Γάλλος στρατηγός Charles Charpy εγκαταστάθηκε στην Κομοτηνή, ενώ πέντε ημέρες αργότερα άρχισαν να αποχωρούν τα βουλγαρικά στρατεύματα…
Και ενώ το ζήτημα της Δυτικής Θράκης βρισκόταν σε εκκρεμότητα, οι Γάλλοι αποφάσισαν τη διενέργεια απογραφής του πληθυσμού. Στη συνέχεια και «όταν αί μεγάλαι μετακινήσεις των πληθυσμών παύσωσι καί ή ένεργουμένη άπογραφή τερματισθή» (τηλεγράφημα X. Βαμβακά προς Ν. Πολίτη, 21/12/1919) θα διεξάγονταν και εκλογές.
Είναι γνωστό ότι μετά το 1913 που η βουλγαρική κατοχή επεδίωκε τον αφελληνισμό της Θράκης και τη μετατροπή της σε βουλγαρική επαρχία, ολόκληροι πληθυσμοί της αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην ελεύθερη τότε Ελλάδα.
Η επάνοδος των προσφύγων στις πόλεις και στα χωριά της Θράκης ήταν υψίστης σημασίας. Εκτός του ότι η Θράκη θα αποκτούσε το απαραίτητο πληθυσμιακό έρεισμα, θα δινόταν και λύση στα κοινωνικά προβλήματα που είχαν προκληθεί από τη διαμονή των προσφύγων σε διάφορες περιοχές του ελληνικού βασιλείου. Γι΄ αυτό το ελληνικό κράτος επεδίωκε την επιτάχυνση του επαναπατρισμού των προσφύγων.
Όμως οι γαλλικές αρχές προέβαλαν διάφορα προσκόμματα στο μαζικό επαναπατρισμό, καθώς υποψιάζονταν - και όχι εντελώς άδικα - ότι η ελληνική κυβέρνηση για προφανείς λόγους εκτός από τον επαναπατρισμό των Θρακών επεδίωκε την εγκατάσταση και ελληνικών προσφυγικών πληθυσμών από άλλες περιοχές.
Προσκόμματα δεν προέβαλλαν μόνο οι Γάλλοι. Ο Νικόλαος Πολίτης σε τηλεγράφημά του αναφέρει: «…και το Θρακικό ζήτημα, στο οποίο είναι επικεντρωμένη η προσοχή όλων των Ελλήνων, συναντά την δηλωθείσα εχθρότητα των ΗΠΑ…» (www.huffingtonpost.gr).
Το ελληνικό κράτος όμως φάνηκε αποφασισμένο να αντιμετωπίσει τα δισεπίλυτα προβλήματα της Θράκης, καθώς Βούλγαροι και Τούρκοι προσπαθούσαν με διάφορα μέσα να παρεμποδίσουν τις επιδιώξεις της. Θα διορίσει αντιπρόσωπό της παρά τον Στρατηγό Σαρπύ τον έμπειρο πολιτικό Χαρίσιο Βαμβακά, ο οποίος κατόρθωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα να εξυψώσει το ελληνικό γόητρο… (Φιλολογικός Σύλλογος "Παρνασσός", Περιοδικό του συλλόγου, τόμος ΛΓ΄ 1991, Αθήναι).
Το σύμπαν είχε συνωμοτήσει. Η ελευθεριά δε θα αργούσε και η Δυτική Θράκη επιτέλους στις 14 Μαΐου 1920 θα ενσωματώνονταν στον εθνικό κορμό!
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
