Τιμωρία - πειθαρχία - οριοθέτηση: Η λειτουργία τους στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού
Οι γονείς καθημερινά αναζητούν κατάλληλους τρόπους ανατροφής των παιδιών τους, καθώς και πρακτικές προκειμένου να εντάξουν την πειθαρχία στην καθημερινότητάτους, με στόχο να αντιμετωπίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές των παιδιών τους.
Η πειθαρχία είναι η μεμαθημένη ικανότητα του ανθρώπου να έχει η υπακοή σε κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και τη δράση των ατόμων ενός συνόλου για να εξασφαλίζουν την τάξη (Τριανταφυλλίδης, 2009). Με τη λέξη πειθαρχία σε σχέση με τα παιδιά, εννοούμε τη θέσπιση κατάλληλων ορίων και όχι την τιμωρία. Η έννοια αυτή βασίζεται στην ασφάλεια και στοργή που παρέχουν οι γονείς στα παιδιά, αλλά και η σταθερότητα και η συνέπεια που δείχνουν στη δική τους συμπεριφορά. Είναι πλέον αποδεδειγμένο και μέσω ερευνών πως η τιμωρία δεν αποσβένει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά, απλώς την καταστέλλει για κάποιο χρονικό διάστημα και είναι πιθανό να επαναληφθεί.
Η τιμωρία προκαλεί άγχος, φόβο, ταπείνωση, θυμό και επιθετικότητα και καταλήγει να είναι ένας αγώνας κατάκτησης της εξουσίας και του ελέγχου στα πλαίσιατης οικογένειας. Αδιαμφισβήτητα, με τη χρήση της τιμωρίας ως μέθοδο πειθαρχίας μειώνεται η αυτοεκτίμηση του παιδιού και νιώθει ανασφάλεια.
Σε αντίθεση με την τιμωρία, η θέσπιση σταθερών ορίων καλλιεργεί στο παιδί αυτό που λέμε κατανόηση και συνείδηση της κατάστασης. Είναι οι λογικοί κανόνες που τίθενται για την προστασία, ασφάλεια και υγεία τόσο των παιδιών, όσο και του υπόλοιπου συνόλου. Οι καθημερινές ρουτίνες που ακολουθεί κάθε οικογένεια όπως για παράδειγμα, η ώρα ύπνου, η διαδικασία φαγητού, ο ελεύθερος χρόνος με συγκεκριμένους κανόνες θα βοηθούν στην αποδοχή και κατανόηση των ορίων. Η συνέπεια στην σταθερή τήρηση αυτών των κανόνων, είναι απαραίτητη για να νιώθει το παιδί ασφάλεια, σταθερότητα και αίσθημα προστασίας από τους γονείς και από το περιβάλλον του. Σιγά σιγά αρχίζει να αναγνωρίζει το τι είναι αποδεκτό από την κοινωνία αλλά και τους γονείς του και έτσι μαθαίνει να προσαρμόζεται στις ανάγκες του περιβάλλοντος. Ένα παιδί που εντάσσει την οριοθέτηση στη ζωή του, μαθαίνει επίσης και τον αυτοέλεγχο, να οριοθετεί δηλαδή και το ίδιο τον εαυτό του.
Προκειμένου να είναι αποτελεσματική η προσπάθεια οριοθέτησης του παιδιού, οι γονείς πρέπει να έχουν σταθερή και ισορροπημένη συμπεριφορά προκειμένου να γίνουν υγιή πρότυπα για το παιδί. Οι ίδιοι είναι ωφέλιμο να συμφωνούν όσο το δυνατό μεταξύ τους στην οριοθέτηση των παιδιών τους και οι κανόνες τους να είναι όσο το δυνατόν ξεκάθαροι, σταθεροί και συγκεκριμένοι, ώστε να μην προκαλείται σύγχυση και ένταση στα παιδιά.
Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει αν υπογραμμιστεί ότι η ύπαρξη της τιμωρίας αλλά και εκδικητικών πράξεων οποιουδήποτε είδους δεν αποτελούν οριοθέτηση. Αντίθετα, αποτελούν εκδήλωση της έλλειψης ορίων, δηλαδή του αυτοελέγχου, από τον ίδιο τον γονέα, που με τέτοιες πράξεις τελικά διδάσκει το αντίθετο από αυτό που επιδιώκει.
*Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος με την ανάπτυξη των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών παρέχει δωρεάν υπηρεσίες διάγνωσης, αξιολόγησης και ψυχολογικής αντιμετώπισης σε παιδιά, εφήβους και στις οικογένειες τους. Στόχο του προγράμματος αποτελεί η ολιστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ψυχολογικών, μαθησιακών και αναπτυξιακών δυσκολιών, όπως και η παρέμβαση σε ζητήματα ένταξης και προσαρμογής τόσο στο σχολικό, όσο και στο κοινωνικό πλαίσιο. Βασικός σκοπός των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών είναι η πλαισίωση και του οικογενειακού περιβάλλοντος ώστε η παρέμβαση να είναι πολυεπίπεδη και αποτελεσματικότερη.
Της Κοτζά Σαλή Πινάρ ειδική παιδαγωγός του Κλιμακίου Παιδιών και Εφήβων Ν. Ροδόπης της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας, Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος*
Τηλ. Επικοινωνίας: 25310 30468 Ε. ekpsale1@gmail.com
