Βιντεοδιάσκεψη Πάπα καί Πατριάρχη Μόσχας γιά τόν πόλεμο της Ουκρανίας

 

Του Κώστα Ράπτη

Μεταξύ των Καρδιναλίων που θα κληθούν να εκλέξουν τον επόμενο Πάπα Ρώμης κυκλοφορεί αυτή τη Σαρακοστή ένα υπόμνημα, ο συντάκτης του οποίου, με το ψευδώνυμο Demos, διεκτραγωδεί την κατάσταση της Καθολικής Εκκλησίας: δραματική μείωση του αριθμού των πιστών, των εκκλησιαζόμενων και των μοναχών (ακόμη και σε περιοχές του κόσμου όπως η Λατινική Αμερική, όπου πλέον καλπάζει ο νεοπροτεσταντισμός), σύγχυση ως προς τη διδασκαλία περί σεξουαλικής ηθικής, δυσφορία της νεότερης γενιάς ιερέων και ιεροσπουδαστών, που διέπεται από περισσότερο συντηρητικές αντιλήψεις κ.ο.κ.

Αλλά οι περισσότερες κατηγορίες αφορούν την ίδια την Αγία Έδρα, η οποία, όπως υποστηρίζεται, βυθίζεται στα χρέη, αδυνατεί να μεταρρυθμίσει αποτελεσματικά τον διοικητικό και οικονομικό της μηχανισμό και κυρίως χάνει οποιοδήποτε ειδικό βάρος στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Κατά τον Demos, η επιμονή σε "πολιτικά ορθές” επιλογές είχε ως αποτέλεσμα να αποτύχει η Ρώμη στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βενεζουέλα, το Χονγκ Κονγκ και την ηπειρωτική Κίνα και τώρα σε ό,τι έχει να κάνει με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Οι Κινέζοι Καθολικοί, συνεχίζει, που επί εβδομήντα χρόνια έμειναν πιστοί στην παποσύνη παρά τις κρατικές διώξεις δεν βρήκαν καμία δημόσια υποστήριξη, ούτε άλλωστε οι Καθολικοί της Ουκρανίας, ιδίως οι Ελληνοκαθολικοί (ουνίτες).

Το εν λόγω υπόμνημα προφανώς απηχεί τις απόψεις όσων θεωρούν ότι σε συνθήκες νέου ψυχρού πολέμου περισσότερο αρμόζει στην Καθολική Εκκλησία ένας περισσότερο "μαχητικός” ρόλος, όπως αυτόν τον οποίο είχε επί του Πολωνού Πάπα Ιωάννη-Παύλου Β' και όχι η soft διπλωματία που ασκεί το Βατικανό επί του Πάπα Φραγκίσκου. (Χαρακτηριστική λ.χ. είναι η δυσφορία των Ουκρανών Ελληνοκαθολικών ήδη από το 2014 για το ότι ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο αποκάλεσε την ουκρανική σύγκρουση "αδελφοκτόνο”).

Οι φωνές αυτές φαίνεται πως μετά τη ρωσική εισβολή αποκτούν την ηγεμονία στους ηγετικούς κύκλους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Με τη διαφορά, όμως, ότι η σαφέστερη καταγγελία της ρωσικής πολιτικής συνοδεύεται την ίδια στιγμή από εντατικοποίηση των επαφών με την άλλη πλευρά του νέου "Τείχους” - ακριβώς όπως συνέβαινε με την παπική Ostpolitik των δεκαετιών του '70 και '80.

Το πρώτο δείγμα της στροφής αυτής ήταν η αλλαγή λεξιλογίου. Κατά τις πρώτες μέρες του πολέμου στην Ουκρανία ο Πάπας απέφευγε να χρησιμοποιήσει τη λέξη "εισβολή” ή και να κατονομάσει καν τη Ρωσία. Ομοίως ο υπ' αριθμόν 2 της Αγίας Έδρας και επικεφαλής του διπλωματικού της μηχανισμού, καρδινάλιος Πιέτρο Παρολίν στο πρώτο του ανακοινωθέν της 24ης Φεβρουαρίου υιοθετούσε ακόμη και τον ρωσικής εμπνεύσεως όρο "ειδική στρατιωτική επιχείρηση”. Όμως ο ίδιος, ως περισσότερο "πολιτικός”, ήταν και ο πρώτος που άλλαξε γλώσσα.

Ο δε Osservatore Romano, το επίσημο δημοσιογραφικό όργανο της Αγίας Έδρας, κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδες φωτογραφίες του βομβαρδισμένου μαιευτηρίου της Μαριούπολης υπό τον τίτλο "Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση”, ειρωνευόμενος τη φρασεολογία Μόσχας. Στην κυριακάτικη προσευχή δε της 13ης Μαρτίου στην πλατεία του Αγίου Πέτρου ο Πάπας χαρακτήρισε τη Μαριούπολη "μαρτυρική πόλη” και έκανε λόγο για "απαράδεκτη ένοπλη επίθεση” (χωρίς όμως και πάλι να κατονομάζει τον δράστη της). Πρόσθεσε μάλιστα ότι "Ο Θεός είναι μόνο Θεός της ειρήνης και όχι του πολέμου, και όποιος υποστηρίζει τη βία βεβηλώνει το όνομά Του”.

Προφανώς, η τελευταία αναφορά έχει να κάνει με τον ορθόδοξο Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο, ο οποίος στα κηρύγματά του εμφανίζεται όλο και πιο ταυτισμένος με την επίσημη ρωσική πολιτική γραμμή. Εφόσον η στάση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις και εντός της Ορθοδοξίας, η Ρώμη δεν έχει λόγους να εμφανίζεται περισσότερο ευγενική, προκειμένου να διασώσει τον οικουμενικό διάλογο των δογμάτων.

Ωστόσο, ακριβώς με τον Πατριάρχη Κύριλλο είχε χθες Τετάρτη βιντεοδιάσκεψη ο Πάπας Φραγκίσκος, σε μία προσπάθεια να περάσει στην εκκλησιαστική (και δι' αυτής στην πολιτική) ηγεσία της Ρωσίας το μήνυμα της άμεσης κατάπαυσης του πυρός. Με τη συμμετοχή των άμεσων συνεργατών τους καρδινάλιου Κουρτ Κοχ (υπεύθυνου για τις διαχριστιανικές σχέσεις) και μητροπολίτη Ιλαρίωνος του Βολοκολάμσκ (επικεφαλής των εξωτερικών σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας), οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες συνομίλησαν σε εγκάρδιο κλίμα, όπως δηλώθηκε, όμως η προοπτική μιας δια ζώσης συνάντησής τους, της δεύτερης στα χρονικά, εντός του έτους, σύμφωνα με όσα κυκλοφορούσαν ένα προηγούμενο διάστημα, μοιάζει να έχει οριστικά απομακρυνθεί. Οι φήμες μάλιστα ήθελαν τον Πατριάρχη Κύριλλο να παρεμποδίζει έως τώρα ενδεχόμενη επικοινωνία του Πούτιν με τον Πάπα.

"Η Εκκλησία δεν πρέπει να χρησιμοποιεί τη γλώσσα της πολιτικής, αλλά τη γλώσσα του Ιησού” τόνισε, σύμφωνα με το βατικάνειο ανακοινωθέν, ο Πάπας Φραγκίσκος κατά τη βιντεοδιάσκεψη και πρόσθεσε ότι κάποτε οι εκκλησίες έκαναν λόγο για ιερό ή για δίκαιο πόλεμο, όμως πλέον η χριστιανική συνείδηση έχει εξελιχθεί σε μια πιο αποφασιστική τοποθέτηση υπέρ της ειρήνης σε κάθε περίπτωση.

Άγνωστο παραμένει αν για τον Μόσχας Κύριλλο οι συστάσεις αυτές περιόρισαν την ικανοποίησή του για το γεγονός και μόνο ότι αναγνωρίζεται ως συνομιλητής. Αλλά και ο Πάπας, ο οποίος υποτίθεται ότι μιλά μια γλώσσα πέραν της πολιτικής, μάλλον είχε κατά νου την ανάγκη ανάκτησης του χαμένου ειδικού βάρους διεθνώς, για το οποίο μιλά ο Demos.

Εν προκειμένω, η Αγία Έδρα σαν έτοιμη από καιρό προβάλλει τη διπλωματική της εμπειρία δηλώνοντας ετοιμότητα για μία μεσολάβηση στο ουκρανικό ζήτημα. Από την άλλη, οι περισσότερο "τριτοκοσμικές” ευαισθησίες του πάπα Μπεργκόλιο υποχωρούν μπροστά στην ανάγκη μεγαλύτερης ευθυγράμμισης με το κλίμα που επικρατεί στη Δύση.

Για αυτό και η θρησκευτική χειρονομία με την οποία παρεμβάλλεται συμβολικά στη διεθνή ζύμωση μοιάζει βγαλμένη κατευθείαν από τις μέρες του Ιωάννη-Παύλου Β'. Ο Ρωμαίος ποντίφικας πρόκειται στις 25 Μαρτίου να αφιερώσει τη Ρωσία και την Ουκρανία στην Άμωμη Καρδία της Παρθένου Μαρίας, ακολουθώντας το όραμα της Φάτιμα.

Πρόκειται για το όραμα που είχαν στη Φάτιμα της Πορτογαλίας το 1917 (χρονιά της Ρωσικής Επανάστασης) τρία βοσκόπουλα στα οποία φέρεται να αποκάλυψε η Θεοτόκος τρία αποκαλυψιακού χαρακτήρα "μυστικά” τα οποία δημοσιοποίησε σταδιακά τις επόμενες δεκαετίες η Καθολική Εκκλησία. Μεταξύ άλλων αφορούσαν επερχόμενους διωγμούς των χριστιανών, αλλά και δολοφονία του Πάπα – προφητεία που παρ' ολίγον να επαληθευτεί το 1981 με την ένοπλη επίθεση του Τούρκου "Γκρίζου Λύκου” Αλί Αγκτσά εναντίον του Ιωάννη Παύλου Β', την ημέρα κατά την οποία μνημονεύεται στο εορτολόγιο το θαύμα της Φάτιμα.

Η αφιέρωση της Ρωσίας (που τότε δεν αποτελούσε χωριστή οντότητα από την Ουκρανία) στην Άμωμο Καρδία φέρεται να ζητήθηκε από την Θεοτόκο κατά τη θρυλούμενη εμφάνισή της στα τρία βοσκόπουλα της Πορτογαλίας. Το ότι αυτό θα πραγματοποιηθεί με πάσα μεγαλοπρέπεια στις 25 Μαρτίου μένει να φανεί αν αποτελεί χειρονομία ειρήνευσης ή συμβολικό προσηλυτισμό της χριστιανικής Ανατολής σε νεοψυχροπολεμικά συμφραζόμενα, δίνοντας και θρησκευτική διάσταση στην εξελισσόμενη σύγκρουση.