21 ΜΑΡΤΙΟΥ 1800: ΙΔΡΥΕΤΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΗΜΙΑΥΤΟΝΟΜΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (1800

Συμπληρώνονται σήμερα 21 Μαρτίου 2022, διακόσια είκοσι (222) χρόνια από την δημιουργία της Επτανήσου Πολιτείας – Repubblica Settinsulare, η οποία αποτέλεσε το πρώτο ημιανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος υπό την επικυριαρχία της ευκαιριακής συμμαχίας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με τη Ρωσία.

Το νέο κράτος που αποτελούνταν από τα επτά νησιά του Ιονίου (Κέρκυρα, Παξούς, Λευκάδα, Ιθάκη, Κεφαλονιά, Ζάκυνθο και Κύθηρα) ήταν το πρώτο “ανεξάρτητο κράτος” στον ελλαδικό χώρο μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στα μέσα του 15ου αιώνα.

Γεγονότα που οδήγησαν στην δημιουργία της

Με την Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο στις 17 Οκτωβρίου 1797 και την διάλυση της Δημοκρατίας της Βενετίας από τον Ναπολέοντα τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στην Γαλλία, τερματίζοντας έτσι την μακραίωνη βενετική κυριαρχία.

Οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης διαδόθηκαν στα νησιά του Ιονίου, η αριστοκρατική διοίκηση παύθηκε και σχηματίστηκαν κοινοτικά συμβούλια από ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων για την διοίκηση των νησιών. Όμως μετά την καταστροφή του Γαλλικού στόλου στο Αμπουκίρ της Αιγύπτου, η Ρωσία και η Τουρκία με την συγκατάθεση της Αγγλίας αποφάσισαν να συστήσουν Ρωσοτουρκική συμμαχία εναντίον των επεκτατικών βλέψεων του Ναπολέοντα στην Ανατολή. Εκμεταλλευόμενες την υποκινούμενη από την αριστοκρατία δυσαρέσκεια των κατοίκων των Ιονίων Νήσων για τους Γάλλους, ο Ρωσοτουρκικός στόλος υπό τον γνωστό μας (πλέον) ναύαρχο Ουσακώφ και τον Καδήρ μπέη, ξεκίνησε από τα Κύθηρα, τον Σεπτέμβριο του 1798 την κατάληψη των Επτανήσων, την οποία συμπλήρωσε στις 20 Φεβρουαρίου 1799. Έτσι αφαίρεσαν από την Γαλλία την σημαντικότατη αυτή ναυτική βάση στην ανατολική Μεσόγειο. Μετά από μακρόχρονες προτάσεις, συζητήσεις και αντιρρήσεις των Αυλών Ρωσίας και Τουρκίας υπογράφτηκε στην Κωνσταντινούπολη Συνθήκη στις 21 Μαρτίου 1800, στην οποία αποφασίστηκε η αυτονόμηση της Επτανήσου Πολιτείας, υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης και η ανάθεση της προστασίας των Θρησκευτικών δικαιωμάτων των κατοίκων της, στον Αυτοκράτορα της Ρωσίας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε το πρώτο ημιαυτόνομο Ελληνικό κρατίδιο τριακόσια πενήντα περίπου χρόνια, μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Επτάνησος Πολιτεία.

Ως σημαία της Επτανήσου Πολιτείας ορίστηκε να τεθεί πάνω σε κυανούν ύφασμα το κίτρινο φτερωτό λιοντάρι της Βενετίας, κρατώντας όμως το Ευαγγέλιο κλειστό με έναν σταυρό την χρονολογία 1800 και επτά λόγχες που θα συμβόλιζαν τα Επτάνησα και την συνέχεια της εξουσίας της αριστοκρατίας. Η παρουσίαση της σημαίας έγινε με κάθε μεγαλοπρέπεια στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε δοξολογία στο Πατριαρχείο για την στερέωση της νέας Πολιτείας.

Το Βυζαντινό Σύνταγμα

Το Σύνταγμα που καταρτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και έγινε αποδεκτό από τον Σουλτάνο ονομάστηκε Βυζαντινό και ήταν ολιγαρχικό, παραχωρώντας όλη την εξουσία στις κληρονομικές αρχοντικές οικογένειες των νησιών, αυτές που ήταν καταχωρημένες στην Χρυσόβιβλο (Libro d’oro) τα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας, αλλά και σε όσους από τους αστούς ήθελαν και μπορούσαν να γραφτούν.

Το σύνταγμα αυτό που αποτελείτο από 212 άρθρα, συνέδεε τα Επτάνησα με ένα είδος ομοσπονδίας.

Σε κάθε νησί προέβλεπε την ύπαρξη ανεξάρτητης εγχώριας κυβέρνησης, το Γενικό Συμβούλιο, αποτελούμενη από τους εκ κληρονομιάς ευγενείς.

Το συμβούλιο αυτό θα συνεδρίαζε μία φορά τον χρόνο και θα εξέλεγε από τα μέλη του ή θα διόριζε όλες τις υπόλοιπες αρχές και εξουσίες όπως ήταν οι Σύνδικοι για την τοπική διοίκηση, οι Πρυτάνεις για την τοπική εκτελεστική εξουσία και τους Υπουργούς Γερουσιαστές που θα αποτελούσαν την ανώτατη κεντρική κυβέρνηση.

Γερουσιαστές εκλέγονταν τρεις από κάθε ένα απ’ τα νησιά Κερκύρας, Κεφαλονιάς και Ζακύνθου, δύο από την Λευκάδα, ένας από τα Κύθηρα και ένας εκ περιτροπής από την Ιθάκη και τους Παξούς, σύνολο δέκα τρεις. Η Γερουσία η οποία θα εξέλεγε από τα μέλη της τον Πρόεδρο ή Πρωθυπουργό με τον τίτλο του Πρίγκιπα, θα είχε έδρα της την Κέρκυρα.

Ο ρόλος του Ιωάννη Καποδίστρια

Καθοριστικός ήταν ο ρόλος του Κερκυραίου πολιτικού στη διαμόρφωση και πορεία της Επτανήσου Πολιτείας. Τον Απρίλιο του 1803 διορίζεται ομόφωνα Γραμματέας της Επικρατείας επί των Εξωτερικών, των Ναυτικών και του Εμπορίου. Με δική του εισήγηση δημιουργείται η σχολή «επιμορφώσεως των υπαλλήλων» λόγω της έλλειψης κατάλληλου προσωπικού για τη διοίκηση. Τη διετία 1804 -1806 ως Επιθεωρητής της Εκπαιδεύσεως μεριμνά για την επαναλειτουργία της Δημόσιας Βιβλιοθήκης και την ίδρυση σαράντα σχολείων βασικής εκπαίδευσης σε όλα τα Επτάνησα. Επίσης, τον Ιούνιο του 1807, ως έκτακτος επίτροπος στη Λευκάδα, θα αναλάβει την άμυνα του νησιού στην προσπάθεια του στρατού του Αλή Πασά να το καταλάβει. Στο Μαγεμένο της Λευκάδας ο Καποδίστριας θα έχει και την πρώτη του συνάντηση με εκατοντάδες αρματωλούς και κλέφτες της στεριάς, που είχαν αρχηγούς τον Κίτσο Μπότσαρη και τον Κατσαντώνη.

Η διάλυση της Επτανήσου Πολιτείας

Αν και το μικρό Ελληνικό κρατίδιο κατόρθωσε να ορθοποδήσει και να εξασφαλίσει μια ομαλή σχετικά πορεία προς το μέλλον, έπεσε τελικά θύμα των τότε ρωσικών διαβουλεύσεων οι οποίες εξ’ άλλου και το είχαν δημιουργήσει. Μετά τις νίκες του Ναπολέοντα στο Αούστερλιτς και στο Φρίντλαντ και την σύναψη της συνθήκης του Τιλσίτ στις 8 Ιουλίου 1807, τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν και πάλι στην Γαλλία.

Οι Γάλλοι αυτοκρατορικοί άρχισαν να χάνουν τα Επτάνησα σταδιακά από το 1809 με την κατάληψη της Ζακύνθου από τον Αγγλικό στόλο. Στη συνέχεια οι Άγγλοι κατέκτησαν την Κεφαλονιά, Ιθάκη, Λευκάδα και Κύθηρα το 1810 και τέλος την Κέρκυρα το 1814.

Με την συνθήκη των Παρισίων στις 5 Νοεμβρίου 1815 και την αποκατάσταση της ειρήνης στην Ευρώπη, τα Επτάνησα αποτέλεσαν το αυτόνομο Ιονικό κράτος κάτω από την αποκλειστική προστασία της Μεγάλης Βρετανίας και μετονομάστηκαν σε Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων, μέχρι το 1864 που ενώθηκαν με την ήδη ελεύθερη Ελλάδα.