Το θαύμα του Πανορμίτη απέτρεψε τους Ιταλούς να ληστέψουν τα αναθήματα της Ιεράς Μονής, που τα ήθελαν για την πολεμική τους βιομηχανία

Είναι ντοκουμέντο. Δεν περνά απαρατήρητη μια ανταπόκριση από τη Ρόδο, που δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Ανατολή» της Αλεξάνδρειας και γράφει το γεγονός πώς οι φασίστες «καννίρισαν» τα αναθήματα της Ιεράς Μονής Πανορμίτη και προσπάθησαν να τα πάρουν.

Η ανταπόκριση δημοσιεύεται επίσης στην εφημερίδα «Δωδεκάνησος(1)» και γράφει με κάθε λεπτομέρεια τι επεσυνέβη(2):

«…άρχισε και εκεί, στη Δωδεκάνησο, η περισυλλογή των διαφόρων μεταλλικών αντικειμένων, τα οποία θα χρησιμεύσουν ως πρώτες ύλες για την ιταλική βιομηχανία. Οι κάτοικοι των νήσων, προσπαθούν να κρύψουν με κάθε τρόπο τα κοσμήματα και τα οικιακά τους ακόμη σκεύη, για να μην κατασχεθούν ή μάλλον αρπαγούν από τους Ιταλούς.

»Στις δύσκολες αυτές στιγμές που διέρχεται η Ιταλία λόγω των κυρώσεων(3), δεν ήταν βέβαια δυνατόν να αφεθεί ανενόχλητη η Δωδεκάνησος. Οι Δωδεκανήσιοι παρόλο ότι παρουσιάζονται από τους Ιταλούς, ως οι πιο αφοσιωμένοι υπήκοοι της Μεγάλης Ιταλίας, δεν θα έσπευδαν ποτέ να προσφέρουν αυθόρμητα, έστω και μια χάλκινη χύτρα, γιατί κανένα απολύτως αίσθημα δεν θα τους ωθούσε για κάτι τέτοιο.       

Έτσι οι Ιταλοί εκδήλωσαν ήδη τάσεις κατασχέσεως, που μετά, σύμφωνα με τη συνήθειά τους θα παρουσιάσουν ως αυθόρμητη προσφορά.

Χρυσά και αργυρά αναθήματα

»Η Ιερά Μονή του Πανορμίτη είναι, ως γνωστόν, πλουσιότατη σε αναθήματα χρυσά και αργυρά. Ο θησαυρός αυτός στην εποχή αυτή του αδιεξόδου δεν ήταν δυνατόν να αφήσει ασυγκίνητους τους Ιταλούς, οι οποίοι αποφάσισαν να βάλουν σ’ αυτόν χέρι. 

Προσχήματα στην περίπτωση αυτή δεν ήταν δυνατόν να τηρήσουν, και ούτε ζήτησαν προηγούμενα, άδεια από την Επιτροπή της Μονής. Ένα βενζινόπλοιο με υπαλλήλους της Διοικήσεως και καραμπινιέρηδες, αναχώρησαν από τη Ρόδο,  με διαταγή να προβούν σε κατάσχεση όλων των αφιερωμάτων της Μονής.

»Ο πλοίαρχος του εν λόγω βενζινόπλοιου ήταν Συμιακός, και διατάχθηκε να μεταφέρει τους απεσταλμένους της Διοικήσεως, κατευθείαν, στο λιμάνι του Πανορμίτη, του οποίου, ως γνωστόν, το στόμιο είναι εξαιρετικά στενό.

»Μόλις το πλοιάριο έφτασε κοντά στο λιμάνι έγινε τρικυμία πρωτοφανής, συνεπεία της οποίας η είσοδος στο λιμάνι ήταν αδύνατη. Επί μια ολόκληρη ώρα επάλαιε ο πλοίαρχος και κατέβαλλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να οδηγήσει το πλοίο στην είσοδο του λιμένα, αλλά στάθηκε αδύνατο να το κατορθώσει.

Τα κύματα υψώνονταν, ήταν τόσο μεγάλα και τόσο απειλητικά, ώστε το πλοίο κινδύνευε από στιγμής σε στιγμή να βυθιστεί ή να συντριβεί στους βράχους. Τότε ο πλοίαρχος απευθυνόμενος προς τους Ιταλούς, τους είπε:

-Αιτία όλου αυτού του κακού είναι ο σκοπός για τον οποίο θέλετε να πάτε στον Πανεριμιώτη. Ε, λοιπόν να είστε βέβαιοι ότι δεν θα μπορέσουμε να μπούμε μέσα. Τον ξέρω εγώ τον Μεγαλόχαρο. Θα τσακιστούμε όλοι, θα πνιγούμε, αλλά δεν θα κατορθώσουμε να μπούμε στο λιμάνι.

»Οι Ιταλοί εν τούτοις επέμειναν. Αλλά κατόπιν δίωρης ακόμη προσπάθειας, αντιληφθέντες ότι πράγματι ευκολότερο θα πνίγονταν, παρά να μπουν στο λιμάνι, αποφάσισαν να ανακρούσουν πρύμναν και να επιστρέψουν στα ίδια.

»Κατόπιν της αποτυχίας ταύτης την οποία οι Ιταλοί απέδωσαν σε απλή σύμπτωση και όχι σε θαύμα του Πανεριμιώτη, απέστειλαν αντιτορπιλικό με αυστηρή διαταγή να εισέλθει στο λιμάνι και να μεταφέρει τα αναθήματα της Μονής. Αλλά το αντιτορπιλικό είχε την ίδια τύχη με το βενζινόπλοιο. Σε κάθε στιγμή που πλησίαζε στο στόμιο του λιμένα, τα κύματα σαν λυσσασμένοι κέρβεροι, ορμούσαν καταπάνω του και το ανάγκαζαν να απομακρυνθεί.

»Ύστερα από πολύωρη άγονη προσπάθεια, και το αντιτορπιλικό παρόλες τις αυστηρές διαταγές που είχε, αναγκάστηκε να επιστρέψει άπρακτο. 

»Το γεγονός έγινε γνωστό στο νησί, προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση και αυτοί οι Ιταλοί δεν ήταν δυνατόν παρά να επηρεαστούν και να το θεωρήσουν σαν πραγματικό θαύμα… Και συνεχίζει…».

Οι καταθέσεις

Επί του θέματος των ελληνικών καταθέσεων στα υποκαταστήματα των ιταλικών τραπεζών στη Ρόδο και ειδικά στην Τράπεζα Ρώμης, για το Προξενείο της Ελλάδος στη Ρόδο, επί ιταλικής κατοχής, ο πολιτικός σύμβουλος της Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής Θεμιστοκλής Χρυσανθόπουλος(4), μετά από σχετική έρευνα, γράφει στις 15 Νοεμβρίου 1946 στο Υπουργείο των Εξωτερικών-Διεύθυνση Πολιτικών Υποθέσεων-Τμήμα Ευρώπης(5) ότι «…ο αείμνηστος εθνικός ευεργέτης Μίνως Βενετοκλής, διά της διαθήκης του από 1915, καθώρισεν όπως η κειμένη εν Μανδρακίω Ρόδου οικία του περιέλθη, μετά τον θάνατον της συζύγου του Μαρουλίτσας εις το Ελληνικόν Δημόσιον, ίνα εν αυτή στεγασθή το Προξενείον της Ελλάδος.

Η επιθυμία αύτη του διαθέτου δεν επραγματοποιήθη εν τούτοις, καθόσον ικανά ήδη έτη προ του θανάτου της χήρας αυτού, αι Ιταλικαί Αρχαί απηλλοτρίωσαν το ακίνητον, μετατρέψασαι τον υπ’ αυτού κατεχόμενον χώρον εις πλατείαν-την νυν μεταξύ Δημαρχίας και Διοικητηρίου, κειμένην-.

Το τίμημα της απαλλοτριώσεως, ανερχόμενον εις λιρέττας τριακοσίας είκοσι χιλιάδας (320.000) παρεδόθη υπό των Ιταλικών Αρχών εις την κυρίαν Μαρουλίτσαν Βενετοκλέους, ήτις, εν τη επιθυμία της όπως εκπληρώση την θέλησιν του συζύγου της, κατέθεσεν επ’ ονόματι του Ελληνικού Προξενείου, εις έντοκον λογαριασμόν περά τω εν Ρόδω υποκαταστήματι της Τραπέζης της Ρώμης. Το κατατεθέν ποσόν προωρίζετο να χρησιμοποιηθή δια την αγοράν ή την ανέγερσιν μεγάρου προς στέγασιν του Ελληνικού Προξενείου εν Ρόδω.

»2. Ουχ ήττον η κατάθεσις αύτη, γενομένη τω 1938, δεν εχρησιμοποιήθη ωσαύτως διά τον προορισθέντα σκοπόν, καθόσον λόγω της ανωμάλου περιόδου ήτις επηκολούθησεν, αγορά ή ανέγερσις Προξενικού Καταστήματος εν Ρόδω δεν ήτο έργον πραγματοποιήσιμον.

»3. Κατά την έκρηξιν όθεν του Ελληνοϊταλικού πολέμου, το ποσόν παρέμεινε κατατεθειμένον εις το ενταύθα Υποκατάστημα της Τραπέζης της Ρώμης, λόγω δε των συσσωρευθέντων τόκων ανήρχετο τη 1.9.1943, δηλαδή κατά εποχήν της ιταλικής ανακωχής, εις λιρέτας 360.751, ως τούτο εμφαίνεται και εκ της από 24.8.1946, επιστολής της Τραπέζης της Ρώμης, ης αντίγραφον διεβιβάσθη υμίν διά του υπ’ αριθμ 5148 από 11.9.1946, εγγράφου της εν Ρώμη ημετέρας Αντιπροσωπείας.

Το ενταύθα υποκατάστημα της Τραπέζης επεξήγησεν ημίν προφορικώς ότι, εις ην περίπτωσιν δύνανται να συνυπολογισθώσι και τόκοι από της 1.9.1943 μέχρι της ημερομηνίας, καθ’ ην, λόγω της Βρεττανικής κατοχής -11.5.1945- έπαυσεν η Τράπεζα εργαζομένη, το καθαρόν ολικόν πιστωτικόν υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου υπόλοιπον του λογαριασμού τούτου θα ανέρχηται εις λιρέττας 372.965,50

»4. Το ενταύθα υποκατάστημα της Τραπέζης της Ρώμης εδήλωσεν ημίν επιπροσθέτως ότι η απόδοσις του ποσού τούτου εις το ελληνικόν δημόσιον θα ηδύνατο να γίνη τώρα, είτε ενταύθα είτε εν Ιταλία, καθ’ όσον, από ιταλικής απόψεως, ουδείς περιορισμός υφίσταται, μηδέ κώλυμά τι εκ  μεσεγγυήσεως ή άλλοθεν.

Επί του παρόντος, όμως, οιαδήποτε τραπεζιτική πράξις ενταύθα είναι αδύνατος, καθόσον, κατά ρητήν διαταγήν της εν Δωδεκανήσω Βρεττανικής Στρατιωτικής διοικήσεως, άπασαι αι εργασίαι των ενταύθα ιταλικών Τραπεζών ανεστάλησαν. Τούτο συνεπώς αποτελεί το μόνον κώλυμα διά την απόδοσιν, δυνάμενον να αρθή εάν αι Βρεττανικαί Αρχαί ήθελον επιτρέψη εξαίρεσιν διά την προκειμένην περίπτωσιν. 

»5. Ήδη προέβημεν εις τας δεούσας, παρά ταις Βρεττανικαίς Αρχαίς, ενεργείας ίνα επιτραπή η απόδοσις εις το Ελληνικόν Δημόσιον της περί ης πρόκειται καταθέσεως, μετά των συσσωρευθέντων τόκων. Επειδή δε, ως γνωστόν η ιταλική λιρέττα κέκτηται, μεγαλειτέραν αξίαν ενταύθα ή εις Ιταλίαν, εζητήσαμεν από τας Βρεττανικάς Αρχάς όπως συντελεσθή, ει δυνατόν η απόδοσις ενταύθα, διά παραδόσεως του ποσού εις την καθ’ ημάς Στρατιωτικήν Αποστολήν.

»6. Όσον αφορά τον έτερον λογαριασμόν, τον ανοιγέντα παρά τη αυτή Τραπέζη τω 193, με κατάθεσιν λιρεττών 65.000, και περί ου ποιείται μνείαν η προμνησθείσα από 24.8.1946, επιστολή της Τραπέζης της Ρώμης, δι’ ην δε αιτούνται πληροφορίαι διά του υπ’ αριθμ, Α12661 από 20.9.1946 προς υμάς εγγράφου του υπουργείου Οικονομικών, γνωρίζω υμίν ότι ο λογαριασμός ούτος απετέλει απλώς τον κοινόν περά τη Τραπέζη λογαριασμόν του Ελληνικού Προξενείου.

»Οσάκις, δηλαδή, το Β. Προξενείον, εκράτει εκ προξενικών εισπράξεων, εκ καταθέσεων ιδιωτών, εξ εκκαθαρίσεως κληρονομιών ή εξ οιασδήποτε άλλης αιτίας υπηρεσιακής φύσεως, αλλά και εκ καταθέσεως μη δαπανηθεισών αποδοχών υπαλλήλων σημαντικώτερα ποσά, κατέθετεν αυτά, δια λόγους ασφαλείας, εις την Τράπεζαν εις τον περί ου πρόκειται τρεχούμενον λογαριασμόν και εκράτει, ως εικός, εις την προξενικήν Αρχήν σημείωσιν περί της προελεύσεως και μελλοντικής διαθέσεως ενός εκάστου κατατιθεμένου ποσού, Ο λογαριασμός ούτος εξηντλήθη,…».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. «Δωδεκάνησος», εβδομαδιαία εφημερίς, όργανον της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Αιγύπτου, 1η Δεκεμβρίου 1935, σελίδα 3, με φωτό.

2. Δημοσιεύεται με τη σημερινή γραφή.

3. Επιβλήθηκαν στην Ιταλία οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες τελικά αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές…

πηγή, rodiaki.gr

4. Θεμιστοκλής Χρυσανθόπουλος του Λεωνίδα, γεννήθηκε στα Χανιά στις 27.7.1915. Ακόλουθος στο υπουργείο 23.8.1945, στη Διάσκεψη της Ειρήνης με ειδική αποστολή στην Ελληνική Αντιπροσωπεία από 27.7.1946 μέχρι 22.10.1946. Πολιτικός σύμβουλος στην Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή Δωδεκανήσου. Στην Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου στη Ρόδο στις 22.3.1947.

Κατά τις πολυάριθμες συναντήσεις μας στα τέλη του 20ού αιώνα-1980-1995, χαριτολογώντας έλεγε ότι υπήρξε ο άτυπος υπουργός των Εξωτερικών της Δωδεκανήσου. Οι μελέτες του για το Δωδεκανησιακό και τι επεσυνέβη την εποχή εκείνη, αποτελούν ιστορικά ντοκουμέντα. Βαθύς γνώστης των Αραβοϊσραηλινών διαφορών.  

5. Αριθμ. Πρωτ. 1094 περίληψις «Περί καταθέσεων εις την εν Ρόδω Τράπεζαν της Ρώμης επ’ ονόματι του Ελληνικού Προξενείου.